Արցախյան պատերազմի հետևանքով հազարավոր աշակերտներ իրենց համայնքներից ստիպված եղան տեղափոխվել և ժամանակավորապես բնակություն հաստատել ՀՀ տարբեր մարզերում: Նրանցից շատերը, ցավոք, դեռ չունեն տան հասցե։ Նրանցից շատերի համար կրթությունը մղվել էր երկրորդական պլան ոչ միայն օրհասական խնդիրների և ընտանիքում առկա անձնական ողբերգությունների, այլև կրթօջախների անմատչելիության կամ գերծանրաբեռնվածության պատճառով։ Երեխաների համար կրթությունը շարունակելու թերևս միակ լուծումը հեռավար կրթության ներդրումն էր։ 

Սակայն պետք է փաստել, որ 2020թ. մեր 14,000 շահառու աշակերտների մեկ քառորդը չուներ տեխնոլոգիական միջոցների և ինտերնետի հասանելիություն: Չունենալով ժամանակակից տեղեկատվական և հաղորդակցական տեխնոլոգիաներ՝ բազմաթիվ աշակերտներ Արցախում և Հայաստանում չէին կարողանում մասնակցել հեռավար ուսուցմանը՝ դուրս մնալով կրթական գործընթացից։

Ստեղծված իրավիճակում «Դասավանդի՛ր, Հայաստան»-ի արագ արձագանքը եղավ «Արտակարգ իրավիճակներում կրթություն» ծրագիրը, որը մեկնարկեց հենց պատերազմի օրերին։ Մենք և մեր աջակիցները արել և շարունակում ենք անել  ամեն բան, որ տեխնոլոգիական միջոցների բացակայությունը երեխաների կրթության իրավունքի իրականացման համար խոչընդոտ չհանդիսանա։

Գնահատելով ստեղծված իրավիճակը և հասկանալով խնդրի առաջնահերթությունը՝ ԱՀԱԸ-ը և «Դասավանդի՛ր, Հայաստան»-ը միավորեցին իրենց ուժերը. ԱՀԱԸ-ի կարևոր նվիրատվության շնորհիվ ձեռք բերվեցին թվով 250 սարքեր՝ Արցախի և Հայաստանի երեխաների համար։

Կրթությունը երեխաների բարեկեցիկ ապագայի միակ երաշխիքն է։ Միտքը որքան վերացական, այնքան էլ դարերով թրծված փորձառություն է։ ԱՀԱԸ-ի ֆինանսավորմամբ «Դասավանդի՛ր, Հայաստան»-ի Շրջանավարտ-դեսպան Վոլոդյա Գրիգորյանը նաև վեց ամիս շարունակ Գյումրիի «Շող» կենտրոնի երեխաների հետ իրականցրեց մեր փոփոխությունների վրա հիմնված ուսումնառությունը: Հիմք ընդունելով խնդիրների նույնականացման վրա հիմնված այս ուսուցման մեթոդաբանությունը՝ աշակերտները մշակում և իրականացնում են Համայնքային ազդեցության ծրագրեր, որոնք խթանում են նորարարությունը ու քաղաքացիական ներգրավվածությունը: Նմանատիպ դասընթացներ կազմակերպվեցին Արցախի որոշ դպրոցներում, Երևանի «Խորեն և Շուշանիկ Ավետիսյաններ»-ի դպրոցում, ինչպես նաև Գյումրիի և Վանաձորի «Շող» կենտրոններում։ Արդյունքում, ներկայացված 130 նախագծերից 13-ը ընտրության կիսաեզրափակիչ փուլ են անցել:

Ստորև կիսվում ենք երեխաների կողմից մշակված ծրագրերից մի քանիսով. 

«Այուն թոռները»

Արցախի Հանրապետության Ասկերանի շրջանի Խնածախ գյուղի Արտակարգ կրթության գծով ծրագրի մասնակից-երեխաների ներկայացրած «Այուն թոռները» նախագիծը ճանաչվել է «Awesome» հիմնադրամի  կողմից հայտարարված մրցույթում հաղթող և ստացել ֆինանսավորում։

Խնածախի 83 աշակերտները արտադասարանական պարապմունքների հիմքով սովորում են տիկնիկային թատրոնի յուրահատկությունները։ Նախագծի շրջանակներում երեխաները պատկերելու են արցախյան հեքիաթի հերոսներին և պատրաստելու են ձեռագործ տիկնիկներ։ Տիկնիկները դառնալու են բեմադրությունների գլխավոր հերոսները։ Երեխաները տիկնիկային թատրոնի ներկայացումը բեմադրելու են հարևան դպրոցների հանդիսատեսի, ինչպես նաև ողջ համայնքի համար։

Հեշտացնելով համայնքի բնակիչների կյանքը

«Խորեն և Շուշանիկ Ավետիսյանների» դպրոցի աշակերտների նախաձեռնությամբ իրենց համայնքի տարբեր մասերում տեղադրված են թվով 20 վահանակներ, որոնք պարունակում են QR կոդ, որը գեներացնում է համայնքում բնակչության համար անհրաժեշտ և օգտակար վայրերը և դրանց մասին տեղեկատվություն է պարունակում. 

«Նոր էինք եկել Արցախից, շատ մեծ դժվարությամբ կարողացանք հարմարվել մեր նոր համայքնին։ Գիտեինք միայն մեր տան հասցեն ու դեպի Ավետիսյան դպրոց տանող ճանապարհը, որը նույնպես շփոթում էինք բարձրահարկ շենքերի ու խճճող ճանապարհների պատճառով։ Որոշեցինք ստեղծել ծրագիր, որը թույլ կտա հեռախոսի մեկ հպումով շատ արագ ծանոթանալ և գտնել այն վայրերը, որոնք օգտակար կլինեն ու կհեշտացնեն համայնք եկող նոր բնակիչների, ինչպես նաև այստեղ ապրողների կյանքը»,- ասաց դպրոցի աշակերտուհի Լիլիթը։ Երեխաներն իրենք են նկարահանել համայնքի տարբեր հատվածներում տեղակայված առաջին անհրաժեշտության և ժամանցի վայրերը։ Ծրագիրը միտված է համայնքում փոփոխություն բերելուն և բնակիչների կյանքը հեշտացնելուն։

«Պայծառ արեվ»

Արցախի Ասկերանի շրջանի Այգեստան գյուղի Խաչատուր Աբովյանի միջնակարգ դպրոցի աշակերտները կոչ են անում իրենց համագյուղացիներին հոգ տանել շրջակա միջավայրի մասին և չաղտոտել բնությունն ու հայրենի թանկ հողը։ Մտահոգված գյուղի Քոսաղբյուր անունը կրող աղբյուրի աղտոտվածությամբ՝ «Պայծառ արև» թիմի անդամները մշակել են ծրագիր, որը կբարելավի համայնքի էկոլոգիական միջավայլը և կվերացնի աղբյուրի ճահճուտային հատվածները։ Երեխաները պատրաստվում են աղբից մաքրել աղբյուրի շրջակայքը և խողովակներ տեղադրել ժայռից թափվող բուժիչ ջուրը ֆիլտրելու համար։

Ավազի նկարչության խմբակ

Վանաձորի Շող ցերեկային կենտրոնում երեխաները գիտելիքներ ստացան աշխարհագրությունից, ուսումնասիրեցին տարբեր մայրցամաքներ, փորձեցին ընդլայնել իրենց աշխարհայացքը, կատարեցին քարտեզագրում և, որ ամենակարևորն է, ընկերացան միմյանց հետ։ Երեխաներին համախմբեց աշխարհագրության նկատմամբ իրենց սերը և նկարչական տաղանդը։ Այսպիսով, նրանք որոշեցին իրենց հետաքրքությունները և հմտությունները ծառայեցնել ի նպաստ համայնքի զարգացմանը։ Նրանց նախաձեռնությամբ կենտրոնում ստեղծվեց ավազով նկարչության խմբակ, որը նաև հոգեբանական տեսանկյունից խիստ կարևոր գործիք է՝ հատկապես պատերազմ վերապրած երեխաների համար։ Յուրացնելով ավազով նկարչության տեխնիկան՝ երեխաները իրենց գիտելիքները կփոխանցեն կենտրոնում ուսանող մնացած երեխաներին

The Artsakh war forced thousands of students to move from their communities and temporarily settle in different regions of Armenia. The easiest solution to continue education for children was the introduction of distance learning. 

However, in 2020, a quarter of our 14,000 beneficiary students did not have access to technology or internet, and, as a result, many students in Armenia and Artsakh could not participate in distance learning, thus being left out of the educational process.

Teach For Armenia’s quick response to these problems was the creation of their Emergency Education Program. Together with our supporters, we want to ensure that lack of technology does not serve as an obstacle in a children’s right to education. 

Understanding that this problem is a priority, the Armenian Missionary Association of America (AMAA) and Teach For Armenia joined forces. Thanks to AMAA’s generous donation, 250 students in Armenia and Artsakh gained access to education once again. 

Education is the only guarantee for a prosperous future for children. 

Teach For Armenia and AMAA joined around this very idea to provide tablets for 250 students across different communities in Teach For Armenia’s program, providing them with the technology and internet access they needed. Within the framework of the program, Teacher-Leaders and Assistants in the Emergency Education Program organized Change-Based Learning for their students.  AMAA supported Teach For Armenia’s Teacher-Leader Volodya Grigoryan to organize our Change-Based Learning program in “Shogh” Day Center in Gyumri. 

Change-Based Learning and the distribution of tablets was carried out in the schools throughout Armenia and Artsakh. 

As a result of the program, our students from different communities created their own student-led Community Impact Projects. Below you can find some of their projects: 

“Ayun torner”

The "Ayun Grandchildren" project, presented by the students of the Emergency Education Program in Khnatsakh village of Askeran region of the Artsakh Republic, was announced as the winner and provided funding through a competition run by the Awesome Foundation.

83 students of Khnatsakh will learn the intricacies of puppet theater as an extracurricular club. Within the framework of the project, the children will stage a production with heroes of the Artsakh fairy tale and make handmade dolls. The puppets will become the main characters of the performances. The children will stage the puppet show for the whole community and neighboring schools.

Making life easier for the community

The students at the Avedisian School led a project which installed 20 billboards in different parts of their community all of which contain a QR code that generates a helpful guide of "useful places" and contains information about those places.

"We had just come from Artsakh. We were able to adapt to our new community, albeit with difficulty. We only knew the address of our house and the road to Avedisian School, which we also confused because of all the high-rise buildings and cobbled roads. We decided to create a program that would allow us to get acquainted very quickly with the touch of a phone, to find places that will be useful and will make life easier for new residents who come to the community, as well as for those who live here," said Lilit, an Avedisyan school student. The program is aimed at bringing change in the community and making life easier for the residents.

“Bright Sun” project

The students of Khachatur Abovyan Secondary School in Aygestan village of Artsakh's Askeran region call on their fellow villagers to take care of the environment and stop local pollution. Concerned about the pollution of the Kosaghbyur spring in the village, the members of the "Bright Sun team developed a program that will improve the ecological environment of the community and eliminate the swampy parts of the spring. The children are going to clean the area around the spring from garbage and install pipes to filter the water falling from the rocks.

Sand Painting Club

At the Shogh Day Center in Vanadzor, the children gained knowledge of Geography, explored different continents, acquired a spatial mindset, and became friends with one another. The children were connected through their talents and love of Geography and Painting. That is what led them to use their interests and skills to benefit their community. They initiated the creation of a sand painting club at the center. By mastering the technique of sand painting, the children share their knowledge with the other children studying at the center.

Հունիսի 1-ին՝ Երեխաների պաշտպանության միջազգային օրը, Ստեփանավանի Հովհաննես Թումանյանի անվան ավագ դպրոցում կրկնակի տոն էր։ Տարիներ շարունակ զգալով դպրոցում գրադարանի* և ընդհանրապես քաղաքում պատանիների համար նախատեսված ժամանցի կենտրոնների բացակայությունը՝ աշակերտները վերջապես հնարավորություն ունեն օգտվելու դպրոցի նորաբաց գրադարանից։ Աշակերտներն իրենց վրա են վերցրել իրենց կրթական միջավայրում փոփոխություններ բերելու և այն բարելավելու կարևորագույն պատասխանատվությունը։ Տարբեր դասարաններից պատանիներ միավորեցին իրենց ուժերը և միասին վերանորոգեցին դպրոցի դասարաններից մեկը՝ այն վերածելով ժամանակակից գրադարանի։ 

Ամեն տարի «Դասավանդի՛ր, Հայաստան» կրթական հիմնադրամը Հայաստանի տարբեր մարզերի դպրոցների տասնյակ և հարյուրավոր աշակերտներին հնարավորություն է տալիս մասնակցելու Աշակերտների առաջնորդության ճամբարին։ Նախորդ տարի ամռանը Ստեփանավանի դպրոցի սաները և Ուսուցիչ-առաջնորդ Հերմինե Մովսիսյանը ճամբարի շրջանակներում հանդես եկան դպրոցում գրադարան բացելու գաղափարով, որը մեկ տարի անց հիմնադրամի ֆինանսական աջակցությամբ կյանքի կոչվեց։ 

Գրքերի համար նախատեսված պահարաններից բացի պատանիները գրադարանում յուրահատուկ տեղ են հատկացրել իրենց ձեռագործ աշխատանքներին։ Նրանք իրենց իսկ ձեռքով հավաքում են Լոռու անտառներում հանդիպող տարբեր տեսակի խոտաբույսեր, որոնք օգտագործվում են թեյեր պատրաստելու համար, մշակում են, չորացնում և փաթեթավորում։ Թեյերի փաթեթավորումն էլ ավելի գեղեցիկ և յուրահատուկ են դարձնում հենց երիտասարդների կողմից գրված բարեմաղթանքները։ Իրենց անձնական օգտագործման համար երեխաները նաև նկարում են թեյի բաժակների վրա։ Իսկ այն հարցին, թե ինչպես են օգտագործելու թեյերի վաճառքից ստացված հասույթը, պատանիները առանց տարակուսելու պատասխանեցին. «Գրադարանի համար նոր գրքեր ենք գնելու»։

Գրադարանը միշտ բաց է լինելու բոլոր այցելուների համար, իսկ վերջինիս խնամքով և մաքրությամբ զբաղվելու են իրենք անձամբ։ 

Աշակերտները՝ իրենց հայոց լեզվի և գրականության ուսուցչուհի Հերմինեի աջակցությամբ իրենց իսկ ձեռքով են իրականացրել գրադարանի համար նախատեսված տարածքի վերանորոգումը։ Հենց աշակերտներն են զբաղվել գույների ընտրությամբ, պատերի ներկման և պաստառների փակցման աշխատանքներով, ինչպես նաև գրադարանի ամբողջական կահավորմամբ։

Անդրադառնալով գրադարանի վերանորոգման աշխատանքների ընթացքին, Ուսուցիչ-առաջնորդ Հերմինեն նշեց, որ երեխաների հետ միասին մի շարք դժվարություններ են հաղթահարել.
- Մենք չէինք պատկերացնում, որ կկարողանանք վերանորոգումը ինքներս անել։ Մի բան անում էինք, հետո պարզվում էր` սխալ էր, և նորից էինք սկսում ։ Չնայած դժվարություններին մինչև ուշ երեկո բոլորով մնում էինք դպրոցում աշխատանքները հնարավորինս շուտ ավարտին հասցնելու համար։ Ըստ իս դպրոցներում ոչինչ պետք չէ փոխել, քանի որ փոփոխություններ բերում են հենց աշակերտները, և մեր նորաբաց գրադարանը ասածիս վառ ապացույցն է։ 

Գրադարանի յուրաքանչյուր այցելու կարող է իր բարեմաղթանքը թողնել պատի վրա։ Աշակերտների հաջորդ գերնպատակը գրադարանի համար նոր գրքերի ձեռքբերումն է։ Դե՜ ինչ. գրքերի տեսքով  յուրաքանչյուրիս ներդրումը չափազանց կարևոր է ստեփանավանցի աշակերտների նախաձեռնության հաջողության համար։

*Համայնքային ազդեցության ծրագիրը իրականացվել է DHL Armenia-ի ֆինանասական աջակցությամբ։

On June 1st, Hovhannes Tumanyan Secondary School in Stepanavan celebrated International Children’s Day and another celebration! Students finally have the opportunity to use their newly renovated school library* and teen entertainment center after years of lacking one in the city. The students of Stepanavan accepted the most important responsibility - to make changes and improvements to their educational environment. Young people from different age groups joined forces to renovate one of the schools’ classrooms, turning it into a modern library. 

Every year Teach For Armenia provides tens and hundreds of students from different schools in several regions of Armenia with the opportunity to participate in the Student Leadership Camp. Last summer, the students of Stepanavan school and Teacher-Leader, Hermine Movsisyan, pitched the idea of opening a library in their school within the framework of the camp. A year later, their idea became a reality and was implemented with Teach For Armenia’s financial support. 

In addition to bookshelves, the students designated a special area in the library for their handmade items. They collect different types of herbs from the forests of the Lori region which are used to make teas. They cultivate, dry, and pack the herbs. The packaging is uniquely made through handwritten notes written by the students. Children also chose to design their personal tea cups. When asked how they will use the proceeds from the sale of the teas, without hesitation students responded, “We will buy new books for the library.” 

The library will always be open to visitors, but be personally taken care of by the students. The students, with the support of their Armenia language and literature teacher, Hermine, carried out the renovation of the library with their own hands. The students handpicked the colors, painted the walls, chose posters, and furnished the library. 

Teacher-Leader, Hermine, mentioned that they overcame a number of difficulties throughout the renovation process: “We could not imagine that we would be able to do the repairs ourselves. We would start a project, realize we were doing it incorrectly, and start again. Despite the difficulties, we were dedicated and stayed at school until the late evenings to finish our work as soon as possible. In my opinion, schools do not need much change, because the students are the changemakers, and our newly renovated library is proof of that.”

Each library visitor can leave warm wishes for the students on the wall. The next task for the students is to collect new books for the library. Each of our book contributions are extremely important for the success of Stepanavan students’ initiative. 

*This student led Community Impact Project was generously sponsored by DHL Armenia.

At Teach For Armenia, we believe that our communities are full of infinite possibilities, and our students have the power to unlock that potential.* Through their collective action, system-wide transformation is possible. We can spark innovation and bolster civic engagement in every corner of the nation by cultivating the next generation of change-makers who will advocate for civic responsibility, local ingenuity, and global connectivity. With their feet proudly planted in Armenia, they will look to the world for global solutions in order to foster change locally. To achieve this, we must build an ecosystem that nurtures their development and equips them with the tools, resources, and agency to drive change and contribute to Armenia’s future. Therefore, founded on the belief that young people are the driving force of their own as well as their community's development and progress, Teach For Armenia advocates for and advances a Positive Youth Development (PYD) approach throughout its work.

According to the Interagency Working Group on Youth Programs, “PYD is an intentional, prosocial approach that engages youth... in a manner that is productive and constructive [by enhancing] young people’s strengths... [while] providing opportunities, fostering positive relationships, and furnishing the support needed to build on their leadership strengths.” The PYD approach strategically targets four domains in order to achieve this: 1) Assets; 2) Agency; 3) Contribution; and 4) Enabling Environment (Youth Power, 2020). By focusing on “assets,” training and resources are allocated towards youth development so that they have the ability to drive change. Meanwhile, “agency” prioritizes self-perception, cultivating the belief within youth that they can set and pursue their goals and make decisions. The last two, “contribution” and “enabling environment,” focus outward to ensure that: A) Youth are given the space to take action and to lead; and 2) Stakeholders -- including families and community leaders -- are invested in safeguarding that space.

This approach is embedded in Teach For Armenia’s Kochari. The kochari is a traditional Armenian dance. Communities across Armenia have their own special dances, but the kochari is one that is shared across the nation (and the Diaspora). Just like this traditional Armenian dance, Teach For Armenia’s Kochari is a collection of unifying beliefs that help to synchronize our movement to transform the nation. Central to the Kochari is our Student Vision, which emphasizes the need to promote “Lead Self,” “Lead Community,” and “Lead Nation.” Through “Lead Self,” Teach For Armenia prioritizes the development of agency. Through “Lead Community,” we equip our students with the necessary assets to drive change. Meanwhile, “Lead Nation” prepares them to engage in system-level change by creating meaningful ways for them to contribute to nation-building while building an ecosystem in which they can thrive.

Our approach to PYD is perhaps best demonstrated through the work we have done through Change-Based Learning, a form of inquiry-based learning that leverages the national syllabus while providing students with agency and skills to implement innovative community-focused projects. We train our Teacher-Leaders to guide students through the process of ideating solutions to challenges faced by their communities. Students explore essential questions (tied to a particular subject), conduct research, develop a plan, and create a proposed budget. In the end, we position our students as “mini-CEOs” of their own social ventures, and we ask them to deliver pitches to present their ideas. At present, Teach For Armenia has awarded microgrants to fund 34 student-led projects, the majority of which were sponsored by DP DHL and Ucom. This is in addition to 8 additional projects funded by UNICEF Armenia which focus on gender inclusivity. In the fall, we plan on awarding an additional 40 in partnership with People in Need. Simultaneously, our Teacher-Leaders partner closely with families, community members, and school leadership to ensure a foundation is laid so that students have the space to lead -- in other words, we equip students with the necessary assets, agency, and space to contribute while ensuring that we foster an enabling environment. And, we are seeing results.

For example, youth in the Nerkin Karmiraghbyur village of Tavush led workshops emphasizing the importance of waste management. By investing both their peers and adults, they were able to engage the entire community in a clean up effort. The youth-led project generated so much momentum that a municipal official remarked: “The activism of students and interest towards protecting the environment reaches our homes and spreads all across the community. The students come and make suggestions to us, asking to implement different projects.” 

Meanwhile, youth in Getashen decided to lead an effort to showcase their community’s cultural heritage due to lessons taught through their history class. The students were recently interviewed through a podcast, and one student recently reflected on the experience: “Due to this project, I understood what I can do best, and I have even decided what my future profession will be: I’m going to become a journalist. It was really interesting to interview different [community members]... at the project proposal writing stage.” One parent described the youth-led initiative as transformative, explaining that her daughter “has wings now. She feels so comfortable, and is so much more confident in herself and her abilities.” 

The “Water of Life” project in Katnarat provides one more example of youth taking collective action, with the support of the community, in order to improve their living conditions. In short, the students have worked alongside their teacher, local authorities, and community members to improve their community’s water quality. This example of a youth-led effort received international attention. 

As we look to the future, Teach For Armenia is eager to expand the reach of Change-Based Learning across Armenia. Recently, two documents were released that prioritize youth-led innovation for the purpose of community development: the 2021-2025 Strategy for the Republic of Armenia (RA) State Youth Policy along with an Action Plan. The Youth Policy was launched in anticipation of a new education blueprint, which prioritizes project-based learning. 

Over the past seven years, Teach For Armenia has demonstrated that it can partner with diverse public and private sector stakeholders to put the needs of youth front and center. Teach For Armenia is committed to helping turn Youth Policy into action by leveraging our experience and reach. At present, Teach For Armenia operates in nearly 10% of all public schools in Armenia. By 2025, we will triple the number of Teacher-Leaders we place in Armenia’s public schools. For this coming school year alone, we are on track to doubling the size of our incoming cohort. Given our reach and experience with youth-led community impact through Change-Based Learning, we are ready to help the entire system adopt teaching practices that position our students as leaders. After all, they are the future of the nation. Through them, we can build an Armenia that celebrates civic responsibility, local inequity, and global connectivity.

———————————————
*Block, P. (2008). Community: The Structure of Belonging. California: Berrett-Koehler Publishers.

---

Written by Ruiz Clark,
Deputy CEO at Teach For Armenia

ԻՆՉՊԵ՞Ս Է «ԴԱՍԱՎԱՆԴԻ՛Ր, ՀԱՅԱՍՏԱՆ»-Ը ՆՊԱՍՏՈՒՄ ԵՐԻՏԱՍԱՐԴՈՒԹՅԱՆ ԴՐԱԿԱՆ ԶԱՐԳԱՑՄԱՆԸ

«Դասավանդի՛ր, Հայաստան»- ում մենք հավատում ենք, որ մեր համայնքները լի են անսահման հնարավորություններով, և մեր աշակերտներն ունակ են բացահայտելու դրանք:* Մեր աշակերտների հավաքական գործողությունների շնորհիվ մենք կարող ենք բերել համակարգային փոփոխություններ, զարկ տալ նորարարությանը և խթանել քաղաքացիական ներգրավվածությանը՝ հասարակական յուրաքանչյուր շերտում` մշակելով փոփոխություններ ձգտող հաջորդ սերունդը, որը կամրացնի քաղաքացիական պատասխանատվության մշակույթը՝ համադրված տեղական հնարամտությամբ և աշխարհի հետ կայուն կապով: Իրենց ոտքերն ամուր սեղմելով հայրենի հողին՝ այս սերնդի ներկայացուցիչները աշխարհում այդ փոփոխություններն իրականացնելու համապարփակ լուծումներ կփնտրեն:  Դրան հասնելու համար մենք պետք է կառուցենք այնպիսի միջավայր, որը կսնի նրանց զարգացումը և կզինի անհրաժեշտ գործիքներով, ռեսուրսներով: Ուստի,  հիմնվելով այն համոզմունքի վրա, որ երիտասարդներն ինչպես  իրենց, այնպես էլ իրենց համայնքի զարգացման և բարգավաճման շարժիչ ուժն են, «Դասավանդի՛ր, Հայաստան»-ը ստեղծման օրից ի վեր ջատագովում է երիտասարդության նախաձեռնողականության զարգացման (ԵՆԶ) մոտեցումը:

Ըստ Երիտասարդական ծրագրերի միջգերատեսչական աշխատանքային խմբի, ԵՆԶ-ն նախանշված քայլերի հաջորդականություն է, որի շրջանակներում նպատակային կերպով բարձրացվում է երիտասարդների հասարակական ներգրավվածությունը՝ արդյունավետ և կառուցողական եղանակով խթանելով երիտասարդների ներուժի դրսևորմանը և, միաժամանակ, ապահովելով հնարավորություններ նրանց առաջնորդական հմտությունները զարգացնելու համար: Այս նպատակին հասնելու համար ԵՆԶ-ի մոտեցումը թիրախավորում է չորս տիրույթ՝ 1) արժանիքներ, 2) միջոցներ, 3) ներդրում և 4) նպաստավոր  միջավայր (Youth Power, 2020): Կենտրոնանալով «արժանիքներ»-ի վրա՝ կրթությունն ուղղվում է երիտասարդության զարգացմանը, որպեսզի վերջինս կարողանա դրսևորել փոփոխություն բերելու ունակություն: Մինչդեռ «միջոցներ»-ի դեպքում հանգուցային է ինքնագիտակցության բարձրացումը՝ երիտասարդների մեջ սերմանելով այն համոզմունքը, որ նրանք կարող են սահմանել նպատակներ և հետամուտ լինել դրանց իրականացմանը, ունակ են որոշումներ կայացնել:  Վերջին երկուսը ՝ «ներդրում»-ը և «նպաստավոր միջավայր»-ը, ուղղված են դեպի «դուրս»՝ երաշխավորելով, որ 1) երիտասարդությանը քայլեր կատարելու և ղեկավարման տիրույթ կտրամադրվի և 2) շահագրգիռ կողմերը՝ ներառյալ ընտանիքները և համայնքների ղեկավարները, կներգրավվեն այդ տիրույթը ապահովելու գործընթացում:

Այս մոտեցումը ներառված է «Դասավանդի’ր, Հայաստան»-ի «Քոչարի»-ի մեջ: Քոչարին հայկական ավանդական պար է՝ կառուցված միասնականությունից բխող ուժի և յուրաքանչյուրի դերի կարևորության փիլիսոփայության վրա: Ճիշտ այս պարի պես, «Դասավանդի'ր, Հայաստան»-ի «Քոչարի»-ն էլ միավորող համոզմունքների ամբողջություն է և շարժում, որի վերջնանպատակը մեր երկրի բարեփոխումն է: «Քոչարի»-ի համար մեր աշակերտների տեսլականն անչափ կարևոր է և այն «Առաջնորդի՛ր ինքդ քեզ», «Առաջնորդի՛ր համայնքդ», «Առաջնորդի՛ր երկիրդ» սկզբունքները խթանելու միտում ունի:  «Առաջնորդի՛ր ինքդ քեզ»-ի շրջանակում «Դասավանդի’ր, Հայաստան»-ը առաջնահերթություն է տալիս ուժեղ կողմերի (կարողությունների) զարգացմանը: «Առաջնորդի՛ր համայնքդ» կարգախոսի էությունը մեր աշակերտներին փոփոխություններ իրականացնելու համար անհրաժեշտ բոլոր միջոցների տրամադրումն է: Մինչդեռ «Առաջնորդի՛ր երկիրդ» ենթադրում է աշակերտների ներգրավվածություն համակարգային փոփոխություններում՝ նրանց համար ստեղծելով պատշաճ եղանակներ և այնպիսի միջավայր, որտեղ մեր աշակերտները կարող են զարգանալ որպես ահռելի ներուժով մարդիկ, մասնագետներ և քաղաքացիներ:

Մեր մոտեցումը ԵՆԶ-ին, թերևս, լավագույնս դրսևորվում է փոփոխությունների վրա հիմնված ուսումնառության կիրառմամբ: Սա ազգային չափորոշիչների վրա հիմնված ուսուցման մեթոդաբանություն է, որն աշակերտներին թույլ է տալիս զարգացնել նախաձեռնողականություն և հմտություններ՝ համայնքում նորարարական ծրագրեր իրականացնելու նպատակով: Մենք մեր Ուսուցիչ-առաջնորդներին վերապատրաստում ենք այնպես, որ վերջիններս աշակերտներին ուղղորդեն իրենց համայնքների առջև ծառացած խնդիրները լուծելուն։ Աշակերտները վեր են հանում կարևոր հիմնահարցեր (կապված որոշակի առարկայի հետ), կատարում են ուսումնասիրություններ, մշակում ծրագրեր և իրականցնում ծախսերի հաշվարկ: Մեր աշակերտները քաջ գիտակցում են, որ իրենց սեփական սոցիալական նախաձեռնությունների առաջնորդներն են, ում տրվում է հնարավորություն ջատագովելու սեփական մոտեցումները։ Մինչ օրս «Դասավանդի’ր, Հայաստան»-ը տրամադրել է փոքր դրամաշնորհներ աշակերտների կողմից ղեկավարվող 34 նախագծերի ֆինանսավորման համար, որոնց մեծամասնությունը հովանավորվել է DP DHL-ի և Ucom-ի կողմից: Սա ի լրումն UNICEF Armenia-ի կողմից ֆինանսավորվող 8 լրացուցիչ նախագծերի, որոնք ուղղված են գենդերային ներառականությանը: Աշնանը նախատեսում ենք տրամադրել ևս 40 դրամաշնորհ՝ համագործակցելով People in Need կազմակերպության հետ: Միևնույն ժամանակ մեր Ուսուցիչ-առաջնորդները սերտորեն համագործակցում են ընտանիքների, համայնքի անդամների և դպրոցների ղեկավարների հետ՝ նպատակ հետապնդելով ապահովագրելու աշակերտների կողմից առաջնորդելու համարանհրաժեշտ բավարար նախադրյալները։

Օրինակ՝ Տավուշի Ներքին Կարմիրաղբյուր գյուղում երիտասարդները քննարկումների արդյունքում առաջ բերեցին թափոնների կառավարման կարևորության հիմնախնդիրը: Որոշակի ջանքերի արդյունքում նրանք կարողացան ողջ համայնքը ներգրավել մաքրման աշխատանքների մեջ: Երիտասարդության կողմից ղեկավարվող նախագիծն այնքան մեծ թափ հավաքեց, որ գյուղապետարանի աշխատակիցներից մեկը նման միտք հնչեցրեց. «Աշակերտների ակտիվությունն ու շրջակա միջավայրը պաշտպանելու նրանց հետաքրքրությունը այսօր մտել է մեր տներ ու համայնք՝ որպես ամուր մշակույթ: Աշակերտները գալիս են, առաջարկություններ անում, կոչ անում միասին իրականացնել տարբեր ծրագրեր»:

Միևնույն ժամանակ գետաշենցի երիտասարդները որոշեցին իրենց ջանքերը ներդնել ու ցուցադրել իրենց համայնքի մշակութային ժառանգությունը` շնորհիվ պատմության դասերից քաղած իրենց գիտելիքի: Աշակերտները վերջերս փոդքասթ ձևաչափով հարցազրույց են տվել, որի շրջանակում նրանցից մեկն անդրադարձել է իր փորձին. «Այս նախագծի շնորհիվ ես հասկացա, թե ինչն է ինձ մոտ ամենալավը ստացվում, նույնիսկ որոշեցի, թե որն է լինելու իմ ապագա մասնագիտությունը. լրագրող եմ դառնալու: Ծրագրի առաջարկի կազմման փուլում իսկապես հետաքրքիր էր հարցազրույցներ անցնել տարբեր [համայնքի անդամների հետ]...»: Ծնողներից մեկը երիտասարդական այս նախաձեռնությունը որպես փոխակերպող մի բան որակավորեց՝ նշելով, որ «իր դստերը հիմա թևեր ունի. նա իրեն չափազանց լավ է զգում, ինքնավստահ է և հավատում է սեփական կարողություններին»:

Կաթնառատում իրակացված «Կյանքի ջուր» նախագիծը ևս մեկ օրինակ է այն բանի, թե ինչպես են երիտասարդները համախմբվել՝ իրենց կենցաղային պայմանները համայնքի օգնությամբ բարելավելու նպատակով:  Աշակերտները, աշխատելով իրենց ուսուցչի, տեղական իշխանությունների և համայնքի անդամների հետ միասին,  բարելավել են  իրենց համայնքի խմելու ջրի որակը: Երիտասարդության կողմից ղեկավարվող ջանքերի այս օրինակն արժանացել է միջազգային ուշադրության:

Վերջերս հրապարակվեց երկու փաստաթուղթ, որոնք առաջնահերթություն են տալիս երիտասարդության կողմից ղեկավարվող նորարարություններին `համայնքի զարգացման նպատակով՝ ՀՀ երիտասարդական պետական քաղաքականության 2021-2025թթ. ռազմավարությունը և Գործողությունների պլանը: Երիտասարդական քաղաքականությունը մեկնարկեց կրթության նոր նախագծի ակնկալիքով, որը առաջնահերթություն է տալիս նախագծի վրա հիմնված ուսմանը:

Անցած յոթ տարիների ընթացքում «Դասավանդի՛ր, Հայաստան»-ը ցույց է տվել, որ կարող է համագործակցել տարբեր պետական և մասնավոր հատվածի շահագրգիռ կողմերի հետ ՝ երիտասարդության կարիքները կենտրոնացնելու և կենտրոնացնելու համար: «Դասավանդի՛ր, Հայաստան»-ը, օգտագործելով իր փորձն ու հնարավորությունները, պարտավորվում է կյանքի կոչել Երիտասարդական քաղաքականությունը: Ներկայումս «Դասավանդի՛ր, Հայաստան»-ը գործում է Հայաստանի պետական դպրոցների մոտ 10%-ում: Մինչև 2025 թվականը մենք եռապատկելու ենք մեր Ուսուցիչ-առաջնորդների թիվը Հայաստանի պետական ​​դպրոցներում: Միայն այս գալիք ուսումնական տարվա համար մենք պատրաստվում ենք կրկնապատկել մեր մուտքային խմբի չափը: Հաշվի առնելով երիտասարդության կողմից ղեկավարվող համայնքային փոփոխությունների վրա հիմնված ուսուցման վրա ազդելու մեր հնարավորությունն ու փորձը՝ մենք պատրաստ ենք օգնելու ամբողջ համակարգին որդեգրել ուսուցման մեթոդներ, որոնց կիրառման արդյունքում  մեր աշակերտները հանդես կգան որպես առաջնորդներ:

——————————————————
*Block, P. (2008). Community: The Structure of Belonging. California: Berrett-Koehler Publishers.

---

Հեղինակ՝ Ռուիզ Կլարկ «Դասավանդի'ր, Հայաստան»-ի Գործադիր տնօրենի տեղակալ

Կալավանցի դարձած Ուսուցիչ-առաջնորդ Շուշանի կարծիքով Գեղարքունիքի բնության մեջ թաքնված այս փոքրիկ գյուղն այն վայրն է, որտեղ, միաձուլվելով բնության ներդաշնակության հետ, հղանում են այստեղի լեռների վեհությանը հասնող մտքեր։

Շուշանն արդեն մեկ տարի է, ինչ «Դասավանդի՛ր, Հայաստանի»-ի Առաջնորդության զարգացման ծրագրով Կալավանի դպրոցում անգլերեն է դասավանդում: Չնայած դպրոցը ունի ընդամենը 18 աշակերտ, սակայն նույնքան ակտիվ և կյանքով լի էր, ինչքան երևանյան հարյուրավոր աշակերտներ ունեցող դպրոցները։ Հեռու լեռնային գոտում բնության մեջ պատսպարված այս գյուղը չի կարող լինել սովորական մի վայր: 100 մարդ բնակչությամբ գյուղում ո՛չ մթերային և ո՛չ էլ կենցաղային իրերի որևէ խանութ չկա, ինչը դժվարացնում, բայց, միևնույն ժամանակ, հետաքրքիր է դարձնում մարդկանց կենցաղային կարիքները հոգալը: Շուշանը պատմեց, որ բնակիչները ամեն շաբաթ կազմում են իրենց անհրաժեշտ ապրանքների ցանկը. սովորաբար գյուղացիներից մեկն է գնում կողքի գյուղ՝ անհրաժեշտ ապրանքները ձեռք բերելու։ Գյուղի հնէաբանական առանձնահատկությունների շնորհիվ Կալավանում զարգացած է էկոտուրիզմը: Կալավանում կան մի շարք հնագիտկան հուշարձաններ, որոնցից երկուսը վերաբերում են Հին քարե դարին։ Զբոսաշրջիկները հաճախ այցելում են Կալավան իրենց վրաններով՝ չքնաղ բնության մեջ իրենց հանգիստը անցկացնելու համար։ 

 Շուշանի համար մեկ այլ բացահայտում էր տեղացիների չափազանց մեծ հյուրընկալությունը, խոհեմությունը և երեխաների` նոր բաներ սովորելու պատրաստակամությունը: Դպրոցում անգլերեն սկսել են դասավանդել 2019 թվականից: 11-րդ դասարանցի Դիանան ասաց.

-   Արդեն ավելի լավ ենք կարողանում անգլերեն խոսել։ Մենք շրջապատում մեզ ավելի լավ ենք զգում: Երբ ավել գիտելիք ես ստանում, սկսում ես ավելի ազատ լինել շրջապատում: 

Իսկ Դիանայի համադասարանցի Արտակն ասաց, որ ընկեր Շուշանն իր մոտիվացիայի աղբյուրն է։ Արտակի հետ զրույցում պարզեցինք, որ հիմա ռոբոտաշինություն է սովորում: Մեզ պատմեց իր նախընտրած մասնագիտության մասին.

-   Ծրագրավորում և մեքենայական ուսուցում եմ սովորել. ցանկանում եմ ռոբոտիս կցել, որ վերջինս դառնա արհեստական բանականությամբ:

Արտակը նաև ծրագրավորման առցանց դասեր է անցկացրել ցածր դասարանցիների համար: Անգամ ռոբոտաշինության համար հեռու թվացող գյուղում հնարավոր է սովորել ու ստեղծել «անհասանելին»:

 Շուշանը փորձում է ոգևորել ոչ միայն դպրոցահասակներին, այլ նաև նրանց ծնողներին: Ներգրավվելով համայնքային զարգացման ծրագրում՝ իր նախաձեռնությամբ, գյուղում բնակվող կանանց հետ ստեղծել է «In the Forest» սոցիալական ձեռնարկատիրությունը։ Նրանք գործում են այն կենդանական տեսակների խաղալիք տարբերակները, որոնք հանդիպում են Կալավանի անտառներում:

Այս ամենը հնարավոր չէր լինի, եթե Շուշանը մեկ տարի առաջ չտեղափոխվեր Կալավան։ Ահա ևս մեկ ապացույց, որ մեկ մարդն էլ է բավական համայնքում մեծ փոփոխություններ կատարելու համար։

-   Այն մարդիկ, որոնք ունեն փորձ, գիտելիք և կարողություն, մի՛ տարակուսեք դիմել «Դասավանդի՛ր, Հայաստան»-ի առաջնորդության զարգացման ծրագրին, քանի որ մեր համայնքները, իրոք, ունեն այն ներուժը, որը կարող է կերտել ավելի լավ ապագա մեր երեխաների համար, - վերջում հավելեց Շուշանը։

According to Teacher-Leader Shushan, the small village of Kalavan in Gegharkunik region is a place that merges the harmony of nature and glorious mountains to make way for the creation of incredible ideas. 

Shushan has been teaching English at the Kalavan School for a year as part of Teach For Armenia’s Leadership Development Program. Due to its geographical location and the wisdom of its people, the village was unique at first sight. Nestled in the wild, remote, and mountainous area, this village could not have been an ordinary place. The small population, rough terrain leading to the village, and a lack of a market make it difficult but interesting to take care of daily needs. 

Shushan explains that all of the residents write down the things they need from the market and one of the villagers buys the items when he leaves the village. Ecotourism in Kalavan is well developed thanks to the archaeological features of the village. 

For Shushan, another revelation was the overwhelming hospitality of the locals, the prudence, and the willingness of the children to learn new things. Students started learning English recently. There were no English classes at the school before 2019. 11th grader, Diana, happily said, “Recently we’ve become more fluent in English. We feel better now. The more you learn, the freer you are and the more diligent you become.”

Artak, Diana’s classmate, says that he gets a lot of motivation from his teacher, Shushan. In a conversation with him we learned that he is currently studying robotics. He went on to tell us about his favorite profession. “I’ve mastered programming and machine learning and want to create a robot with artificial intelligence.”

Artak also conducted online programming lessons for small classes. Even in a village that seems disconnected from robotics, it’s possible to learn and create when it seems “inaccessible”. 

Shushan tries to inspire more than just schoolchildren, but also their parents. As a part of a community development program, Shushan, along with some local women, created the social enterprise called “In the Forest”. They knit toy animals based off of the species that live in their local forests. 

All this would not have been possible if Shushan had not moved to Kalavan a year ago. This is proof that a singular person can have an impact on society. 

Shushan closed by stating, “People who have experience, knowledge, and ability, please, do not hesitate to apply to Teach For Armenia’s Leadership Development Program as our communities truly have the potential to build a better future for our children.”

---

Հալեպից Հայաստան եկած Մեղրին «Դասավանդի ՛ր, Հայաստան»-ի Ուսուցիչ-առաջնորդների ծրագրով դասավանդում է Արմավիրի մարզի Հայկավան գյուղում:

«Դասավանդի ՛ր, Հայաստան»-ը թերևս ամենալավ հնարավորությունն էր ինձ համար, որ գամ հայրենիք ու մի լավ գործով զբաղվեմ»:

Ես Մեղրի Չորբաջյանն եմ՝ «Դասավանդի՛ր, Հայաստան»-ի Ուսուցիչ-առաջնորդներից մեկը: Ամբողջ կյանքում ապրելով Սիրիայում` մշտապես ունեցել եմ հայրենիք գալու ձգտում: Ես և ընտանիքս, ապրելով Սփյուռքում, փորձել ենք պահպանել մեր հայկական արմատները, եւ գուցե դա է պատճառը, որ անունս հաճախ հանդիպողներից չէ: Սիրիայում համալսարանն ավարտելուն պես լսեցի «Դասավանդի՛ր, Հայաստան»-ի մասին։ Երբ հասկացա ծրագրի տեսլականն ու նպատակը, որոշեցի գալ հայրենիք ու մասնակցել: Արդեն 9 ամիս է, ինչ Հայկավանում եմ: Չեմ թաքցնի՝ ընտանիքից հեռու լինելով՝ բազմաթիվ դժվարությունների միջով եմ անցել. ամեն անգամ նրանց հետ խոսելիս փորձում եմ կարոտս թաքցնել:

Իրականում իմ հայրենասիրության ակունքներում մայրս է կանգնած և, չնայած նրան, որ օտարության մեջ ենք ապրել, հայկական երգն ու պարը մեր տանից երբեք չեն պակասել: Ու հենց մայրս էր, որ ամեն անգամ մեզ՝ իր զավակներին, հիշեցնում էր մեր արմատների, առաքելությունների մասին : Այս ամիսների ընթացքում հասկացա մի շատ կարևոր բան. մեր համայնքներում ինձ նման մարդկանց կարիքը շատ կա՝ մարդկանց, որոնք լավ կրթության և Հայաստանի լավ ապագայի համար պատրաստ են մնալ ու պայքարել՝ անտեսելով բոլոր դժվարությունները։

Ուսուցիչ լինելուց բացի, ես նաև առաջնորդ եմ, իսկ Ուսուցիչ-առաջնորդի առաքելությունը ոչ միայն դասավանդելն է, այլեւ աշակերտների թաքնված տաղանդները բացահայտելը: Հենց դրա համար էլ մի քանի դպրոցների հետ միասին կազմակերպեցինք աշակերտների հեղինակած նկարների ցուցահանդես, որտեղ նրանք հնարավորություն ստացան շփվելու և միմյանց տաղանդները ճանաչելու: Հիշում եմ` երբ ես աշակերտ էի, մեզ մոտ հաճախ էին կազմակերպվում նման միջոցառումներ, և գալով այստեղ՝ տեսա, որ յուրաքանչյուր աշակերտ էլ իր ներսում թաքնված մի տաղանդ ունի, որի բացահատման համար ընդամենը մի կայծ է պետք:

Անդրադառնալով Սփյուռքից եկած Ուսուցիչ-առաջնորդի դժվարություններին՝ կարող եմ նշել լեզվական բարդությունը՝ արևմտահայերենի և արևելահայերենի տարբերությունների վերաբերյալ: Քանի որ Սփյուռքում գործող բազմաթիվ հայկական դպրոցներում դասագրքերը արևմտահայերեն են, Հայաստանում դասավանդելիս որոշակի դժվարությունների հանդիպեցի: Անգամ հինգերորդ դասարանի աշակերտներիցս մեկը՝Մարիան, հետո ինձ պատմեց, որ երբ առաջին անգամ ինձ տեսել է, մտածել է, թե ինչպես ենք շփվելու, խոսելու: Սակայն կարող եմ հպարտորեն ասել, որ տեղացիների օգնությամբ, նրանց հետ անընդհատ շփումների շնորհիվ լեզվական դժվարությունը հաղթահարելու համար ընդամենը մեկ ամիս պահանջվեց:

Ինչ վերաբերում է իմ դասավանդման մեթոդին, այն գուցե փոքր-ինչ տարբերվում է «ավանդական» մեթոդներից: Երբ աշակերտներիս հարցնում եմ, թե ինչն է նրանց ամենից դուր գալիս մեր դասերի ժամանակ, բոլորը ասում են՝ խաղերը, որոնք կազմակերպում եմ նրանց գիտելիքներն ավելի ամրապնդելու համար: Դասապրոցեսի վերջում նրանց թղթեր եմ բաժանում, որպեսզի իրենց կարծիքները գրեն այդ օրվա իրենց սովորածի մասին. այդպիսով երեխաներն իրենց ավելի ներգրավված են զգում դասի ընթացքում: Չեմ թաքցնի՝ հաճախ կարծիքները գուցե փոքր-ինչ ինձ անհանգստացնեն, բայց կարծում եմ՝ միայն այս ճանապարհով՝ ինքս ինձ վրա աշխատելով, կարող եմ հաջողել։

Այս ժամանակահատվածում գեթ մեկ րոպե չեմ զղջացել «Դասավանդի ՛ր, Հայաստան»-ի Առաջնորդության զարգացման ծրագրով հայրենիք գալու ու կրթության մեջ իմ ներդրումն ունենալու համար: Ծրագրի ավարտից հետո մեծ ցանկություն ունեմ Հայաստանում  ապրելու և իմ գործունեությունը շարունակելու՝ հատկապես կրթական ոլորտում: Հայաստանի ապագան կախված է յուրաքանչյուր հայից և, ըստ իս, միայն մնալով և գործունեություն ծավալելով հայրենիքում, կարող ենք զարգացնել այն և դարձնել մրցունակ տարբեր ասպարեզներում:

Լիահույս եմ, որ Հայաստանում ամեն ինչ լավ է լինելու  եւ այդ հույսը տալիս եմ աշակերտներիս, եւ սա իմ արածներից ամենագլխավորն է։

“Teach For Armenia was probably the best opportunity for me to come to my homeland and make an impact,” said Meghry Chorbajian, who came to Armenia from Aleppo, Syria to join our Leadership Development Program. She is currently a Teacher-Leader in Haykavan village in the Armavir region.

“My name is Meghry Chorbajian. I am a Teach For Armenia Teacher-Leader. Having lived in Syria my entire life, I have always aspired to return to my homeland. Living in the Diaspora, my family and I have tried to preserve our Armenian roots. Maybe that is why my name is not very common. After graduating from university in Syria, I heard about Teach For Armenia in Syria. When I learned about the vision and purpose of the program, I decided to move to Armenia and to take part in the program. I have been in Haykavan for nine months already. I will not hide, being away from my family, I have gone through many difficulties. Every time I talk to them, I try to hide my longing.

In fact, my mother is at the root of my patriotism and even though we lived abroad, Armenian songs and dances have always been present in our home. And it was my mother who always reminded us, her children, about our roots and missions. During these months, I realized something very important–there is a great need for people like me in our communities, people who are ready to stay and fight for a good education and good future of Armenia, ignoring all the difficulties.

Apart from being a teacher, I am also a leader, and the mission of a Teacher-Leader is not only to teach, but also to discover the hidden talents of students. That is why we organized an exhibition of student paintings together with several schools, where they had the opportunity to communicate and get to know each other's talents. I remember when I was a student, we often had such events. I remember when I was a student, we often had such events, but when I came here, I saw that each student has a talent hidden inside them, which only needs a spark to reveal.

One of the challenges of being a Teacher-Leader from the Diaspora is the difference between Western-Armenian and Eastern-Armenian. Textbooks in many Armenian schools in the Diaspora are in Western-Armenian, so coming to Armenia and teaching in Eastern Armenian is challenging. One of my fifth-grade students, Maria, told me that when we first met she wondered about how we would communicate. But I can proudly say that with the help of locals, it took only a month to overcome the language difficulty.

As for my teaching method, it may be a bit different from "traditional" methods. When my students are asked what they like most about our classes, everyone says the games that I organize to further their knowledge. At the end of lessons, I hand out papers for them to write down their thoughts on what they learned that day so that the children feel more engaged. I will not hide the fact that differing opinions may often bother me a little, but I think that constantly working on myself is the only way to succeed.

During this period, I have not regretted for a single minute that I came to my homeland and contributed to education through Teach For Armenia’s Leadership Development Program. After finishing the program, I have a great desire to live in Armenia and continue my activities, especially in the field of education. The future of Armenia depends on each Armenian and, in my opinion, only by staying and operating in the homeland can we develop it and make it competitive in various fields.

I am full of hope that everything should be fine in Armenia and I give that hope to my students: that is the most important thing I can do.

---

Յուրօրինակ բան կա մեր երկրում։ Կարծես` մի քանի ծայրահեղություններ ամբողջանում ու գրավիչ մթնոլորտ են ստեղծում` այդպիսով իսկ կազմելով այս կամ այն համայնքները։ 
Արագածոտնի մարզի Ցամաքասար համայնքը այդ կոլորիտը ներկայացնող վայրերից մեկն է։ Այստեղ չկան անտառաշատ տեղանքներ, կանաչապատ մարգագետիններ, բայց Ցամաքասարը աշխարհի ամենագեղեցիկ երկինքն ունի: Անկախ նրանից, թե ինչ եղանակ կլինի, այստեղի երկինքը միշտ յուրօրինակ գունազարդում է ստանում տեղի բնակիչների պես։

Գրեթե երկու տարի է՝ այս համայնքում ապրում ու դասավանդում է 21-ամյա Սոնան՝ ավելի հայտնի որպես մաթեմատիկայի ուսուցչուհի ընկեր Մելքոնյանը։

«Սովորելով Երվանդաշատում՝ միշտ զգացել եմ գիտելիքների բացը, որը սովորական երևույթ է շատ գյուղերում։ Իսկ ինչո՞ւ չընտրել ու չգնալ այն վայրերը, որտեղ քո ու մասնագիտությանդ կարիքն առավել զգալի է, ինչո՞ւ նրանց էլ հնարավորություն չտալ լրացնելու այդ բացերը»։

Աշակերտների հետ շփումը բավականին հեշտ ստացվեց Սոնայի մոտ, գաղտնքիը իր՝ որպես ուսուցչի բաց կերպարի մեջ է, չէ որ, աշակերտի համար հասցրել էր դառնալ ուղեկից և խորհրդատու։

Սոնան հետաքրքիր մոտեցում ունի,կարծում է, որ մարդիկ շփվելով ու իրար գիտելիք փոխանցելով են զարգանում, և այդ հաղորդակցումը պարտադիր չէ նույն համայնքի մարդկանց միջև լինի։ Հայաստանը յուրահատուկ կոլորիտ ունի, որտեղ գյուղից գյուղ, համայնքից համայնք փոխվում են ավանդույթներն ու ապրելակերպը․ «Ինձ համար կարևորագույն հարց է եղել նաև ստեղծել հնարավորություններ, որտեղ երեխաները կշփվեն միմյանց հետ՝ ծանոթանալով նույն երկրի բազմաբնույթ ավանդույթներին։ Երեխաների տեսադաշտը պետք է բաց լինի, որ իրենք էլ հասկանան՝ իրենք են հենց մյուս համայնքների հետ կապող օղակը»։

Իր դասապրոցեսը  կառուցում է նախագծային ուսումնառության և աշակերտների առաջարկների հիման վրա։ Սոնան կարևորում է նաև գնահատականից գիտելիքին անցումը։ «Աշակերտի մոտ պետք է ձևավորել «ի՞նչ եմ այսօր սովորել», «ինչո՞ւ եմ սովորել» և «իմ ստացած գիտելիքը ինչպե՞ս օգտագործեմ» երևույթները, վերջիվերջո որքան էլ գնահատականը կարևոր է՝ բավարար չէ»։ Ինչ վերաբերում է իր առարկային, ապա Սոնայի պնդմամբ մաթեմատիկայի նման հաշվողական առարկան պետք է տեսանելի դարձնել․ «Շատ ժամանակ որպեսզի աշակերտներս պատկերացում կազմեն, թե ինչի մասին ենք խոսում, օգտագործում ենք տարբեր նյութեր, օրինակ՝ փայտ կամ թելեր»։

Ընկեր Մելքոնյանի ծավալած գործունեությունը բազմաբնույթ է, ունի մի քանի խմբեր, որտեղ լրացնում են բաց թողնված նյութերը՝ ավելի ամուր հիմքի վրա դնելով աշակերտների գիտելիքները։ Ունեն ընթերցանության խմբակ։ Խմբակի բնույթը շատ հետաքրքիր է։ Երեխաները կարդալուց հետո գրքերը ուղարկում են մեկ այլ համայնք՝ կցելով իրենց իսկ գրված նամակները, որոնցում կիսվում են մտքերով և փոխանակվում են գրքի մասին իրենց կարծիքներով։

Աշակերտների հետ միասին մշակվել է նաև «Տնե տուն» ձեռագործության ծրագիր, որը սկզբնական փուլում է և շուտով կյանքի կկոչվի։Սոնան միտք ունի ներկայացնել մաթեմատիկական բանաձևերի խաղային տարբերակ, որը կօգնի երեխաներին ավելի հեշտ սովորել և ավելի կմոտեցնի առարկային: Ավելին, մտածում է հիմնել մի վայր, որը կնպաստի աշակերտների մաթեմատիկական ունակությունների զարգացմանը։

Գլխավոր ձեռքբերումներից նշում է աշակերտների միմյանց օգնելը․ «Հաջողություն է, երբ առանց ուղղորդելու աշակերտներն իրենք են մոտենում ու աջակցում օգնության կարիք ունեցող իրենց դասընկերներին, և ընդհանրապես ես չեմ կարծում, որ կան թույլ սովորողներ կամ թույլ աշակերտներ։ Այդ դեպքում ո՞րն է ուսուցչի գործը, եթե չենք զարգացնում նրանց հմտությունները և հնարավարություն տալիս կատարելագործելու իրենց կարողությունները»։ 

Ընկեր Մելքոնյանը հավատացած է, որ կրթության ոլորտի առկա խնդիրները լուծելի են հենց ուսուցիչների շնորհիվ։

There is one unique thing in our country. Several extremities merge and create an attractive environment which itself is this or that rural community. 

Tsamakasar village in Aragatsotn province is one of such places of color and flavour. There are no woods and green meadows in Tsamakasar, but it has the most beautiful sky in the world. Irrespective of the weather, the sky in Tsamakasar gets a unique coloring, just like its residents. 

Sona, a 21-year-old fellow has been living and working in this village for about two years now. She is better known as Ms. Melkonyan, the math teacher. 

“I studied in Yervandashat school, and I always felt I had a knowledge gap which is true for many village school children. Then why shouldn’t I choose to visit those places where people need my profession? Why shouldn’t we provide them with opportunities to close those knowledge gaps?”

Sona established a contact with students quite easily. The clue was her openness as a teacher. She managed to become a guide and advisor for her students. 

Sona’s approach is interesting: she thinks that people get to develop their skills through communication and transfer of knowledge, and this communication should not only include people from the same village. Armenia has a unique environment and flavour. Its traditions and lifestyle vary from village to village, from community to community. “It was particularly important for me to create communication opportunities for children through which they will get to know various traditions. There must be opportunities for children to think and see life broader so that they perceive themselves as connecting bridges with other communities”.

Sona designs the class using project-based learning and the suggestions of students. Sona attaches big importance to the transition from scores to knowledge. “Students must be able to ask themselves the following: ‘What did I learn today?’, ‘Why did I learn this today?’ and ‘How can I use my knowledge?’. Scores are indeed important but not sufficient in learning.”

Sona is sure that math as a subject including calculations, must be taught using illustrations: “I use different materials such as threads and pieces of wood so that my students understand what we talk about”. 

Mrs. Melkonyan implements many different activities:she holds group sessions for students to catch up with missed classes, thus making their knowledge more sustainable and deep. She also operates a reading club which has a unique mechanism. After reading books, children send them to another community by attaching their letters. In the letters they outline their thoughts and opinions on the book.

Sona also designed the “From home to home” handicrafts project which is now in the initial stage and will soon be launched. Sona plans to design a game of mathematical formulas which will help children to learn math easier and like it. Moreover, Sona thinks of creating a space which will help to develop the math skills of students. 

One of Sona’s major achievements is the mutual support students demonstrate for one another: “Success is when one student approaches another and offers help. In general, I don’t think that there are poor learners or students with weak learning ability. Then what is a teacher’s job if he/she cannot develop their skills and grant them skill development opportunities?”

Ms. Melkonyan is sure that issues in the education sector can be resolved by teachers.

---

Առաջին ընտանիքներն ընտրվել են, տները` ձեռք բերվել։

Հայաստանի եւ սփյուռքի առաջատար չորս կազմակերպություն միախմբվել են ձեւավորելու «Հայկական վերաբնակեցման միությունը»՝ արցախյան պատերազմի հետեւանքով Հայաստանում մշտական բնակություն հաստատել ցանկացող հազարավոր հայ ընտանիքների խնդիրներին լուծում տալու նպատակով։ «Focus on Children Now» բարեգործական ծրագիրը, Սահման Հասարակական կազմակերպությունը, «Դասավանդի’ր, Հայաստան» կրթական հիմնադրամը եւ Փարոս Հիմնադրամը ստորագրել են պայմանագիր «Հայկական վերաբնակեցման միության» (ՀՎՄ) ստեղծման համար։ ՀՎՄ-ի կազմակերպություններից յուրաքանչյուրը պարտավորվել է այս ընտանիքների վերաբնակեցման ամբողջականության համար իր վրա ստանձնել կարեւոր կետեր։ 

Փարոս Հիմնադրամը ֆինանսապես պատասխանատու է տների ձեռք բերման, դրանց վերանորոգման, ինչպես նաեւ վերաբնակեցման կարիք ունեցող ընտանիքներին հայտնաբերելու եւ նրանց հետ աշխատելու համար։ Սահման ՀԿ-ն կֆինանսավորի, կմշակի եւ կիրականացնի տնտեսական աջակցության նախաձեռնություններ,որպեսզի յուրաքանչյուր ընտանիք հնարավորություն ունենա վաստակել ընտանիքի խնամքի համար բավարար միջոցներ։ «Focus on Children Now» ծրագիրը ամբողջովին կկահավորի տները՝ ներառյալ հիմնական սարքավորումները, եւ յուրաքանչյուր երեխային կապահովի երեք ամսվա բավարար քանակությամբ սնունդով։ Ավելին, «Focus on Children Now» ծրագիրը  կհոգա նախադպրոցական եւ դպրոցական տարիքի երեխաների վաղ կրթության կարիքները։ «Դասավանդի’ր, Հայաստան» կրթական հիմնադրամը դպրոցահասակ յուրաքանչյուր երեխային կտրամադրի ինտերնետ կապ եւ թվային սարք։ Ի հավելումն, «Դասավանդի’ր, Հայաստան»-ի Արտակարգ կրթության ծրագրի թիմն ուղղակիորեն կաշխատի դպրոցների ղեկավարության հետ, որպեսզի երեխաներին տրամադրվի հավելյալ կրթական եւ հոգեբանական աջակցություն համայնքներում լիովին  ինտեգրվելու համար։  Միության  գործընկեր անդամները հաստատելու են յուրաքանչյուր ընտանիքին տրամադրվելիք աջակության փաթեթի յուրաքանչյուր կետ։ 

Անդրադառնալով վերաբնակեցման առաջնային խնդիրներին ամբողջական եւ համապարփակ մոտեցմամբ՝ ՀՎՄ-ի շահառու ընտանիքները իրենց նոր համայքներում հաջողությամբ ինտեգրվելու մեծ հնարավորություն կունենան։ Մեկ ընտանիքի վերաբնակեցման բյուջեն կազմում է 37,500 ԱՄՆ դոլար, եւ ՀՎՄ գործընկերներն ընդհանուր առմամբ նախատել են 300,000 ԱՄՆ դոլար առաջին ութ ընտանիքների վերաբնակեցման համար։ 

Առ այսօր, ավելի քան 75 շահառու ընտանիք դիտարկվել է , եւ երեքն ընտրվել են որպես ծրագրի շահառուներ։ Տավուշի մարզի Ներքին Կարմիրաղբյուր գյուղն ընտրվել է որպես վերաբնակեցման առաջին համայն, երեք տուն ձեռք է բերվել եւ այժմ վերանորոգվում է։ Ընտրված ընտանիքների հետ կատարվում են քննարկումներ գյուղատնտեսական հնարավորությունների վերաբերյալ։ Ներքին Կարմիրաղբյուր համայնքապետն ու դպրոցի տնօրենը ներգրավված են եւ պատրաստվում են մարդկանց նոր հոսք ընդունել իրենց համայնք։ ՀՎՄ-ը նախատեսում է առաջին ընտանիքին համայնք տեղափոխել գարնան սկզբին։

«Հայկական վերաբնակեցման միությանը» Արցախից տեղահանված ընտանիքների վերաբնակեցմանն ուղղված ջանքերին դրամային աջակցություն ցուցաբերելու, կամ հավելյալ տեղեկություններ ստանալու համար, կարող եք կապ հաստատել միության ցանկացած գործընկեր կազմակերպության հետ, կամ էլեկտրոնային նամակ ուղարկել armenianresettlementcoalition@gmail.com հասցեին։

First families and homes identified and purchased.

Four leading Armenia and diaspora-based community organizations have banded together to form the Armenian Resettlement Coalition to immediately address the thousands of Armenian families displaced from the Artsakh war that wish to permanently remain in Armenia.  Focus on Children Now (FCN), Sahman NGO, Teach For Armenia and The Paros Foundation have entered into a coalition agreement to form the Armenian Resettlement Coalition (ARC).  Each of ARC’s members have agreed to take on an important aspect of this complete restart for these families in Armenia. 

The Paros Foundation is financially responsible for purchasing homes, home renovations and its staff to identify and screen families for resettlement. Sahman NGO, will finance, design and implement a significant economic support effort to enable each family to successfully generate enough income to care for their family.  Focus on Children Now (FCN) will completely furnish the family home including major appliances and will supplement each of the family’s children with a three-month nutrition.  In addition, FCN will underwrite the tuition of any kindergarten-aged children to attend school and secure the benefit of early education.  Teach For Armenia will provide each school-aged child a computer tablet and internet connection.  In addition, Teach For Armenia’s Emergency Education Program will work directly with school leadership to provide additional educational and psychological support for these children as part of their community transition and integration.  Coalition partners will offer final approvals for each aspect of the complete package for each family.

By addressing the critical issue of resettlement in this complete and comprehensive manner, ARC’s beneficiary families will have the greatest chance for success in their new communities.  The budget for one family resettlement is $37,500 and ARC partners have committed a total of $300,000 to resettle the first eight families. 

To date, more than 75 families have been initially screened and three have been selected as project beneficiaries.  The Tavush Region village of Nerkin Karmir Aghbyur has been selected as the first relocation community and five homes have been purchased and reconstruction is underway.  Discussions are taking place with approved family members regarding economic opportunity including agribusinesses.  School and village leaders in Nerkin Karmir Aghbyur are engaged and preparing to welcome this new influx of people into their community.  ARC hopes to move the first family into their home by early spring. 

To donate to ARC and its effort to resettle displaced Armenian families from Artsakh, visit: http://Focusonchildrennow.org/ARC 

For more information, please contact any of the coalition partners or email to armenianreseletellmentcoalition@gmail.com 

Focus on Children Now (FCN): http://www.focusonchildrennow.org
Sahman NGO: http://www.sahman.am
Teach For Armenia (TFA): https://www.teachforarmenia.org
The Paros Foundation (PAROS): https://parosfoundation.org

Լեռնահովիտ՝ Գարուն 2017թ

Գաղտնիք չէ, որ Լոռվա մարզը իր գեղեցիկ բնությամբ հատուկ գերող էներգիա ունի։ «Կարտոֆիլի փուռ», «Ջան գյուլում»,«Ֆրանկներ»-այս երևույթները ամբողջանում են Տաշիրի շրջանի Լեռնահովիտ գյուղում։

2017 թվականին Սոսեն ուղևորվենց հենց այստեղ՝ դասավանդելու, համայնքը զարգացնելու և ինքն իրեն բացահայտելու համար։ Ինչպես ինքն է նշում․«Ես գիտեի՝ ինչի համար եմ գնում, չգիտեի՝ ինչ է սպասում ինձ»։

Սոսեի պնդմամբ,Առաջնորդության զարգացման ծրագրին դիմելը` կյանքի կարևորագույն քայլերից մեկն է եղել ։ Իհարկե, դժվար որոշում է՝ թողնել ընկերներիդ, տեղափոխվել անծանոթ համայնք ու փորձել ինչ-որ փոփոխություններ բերել, այն դեպքում, երբ միշտ չէ, որ համայնքը պատրաստ է լինում դրանք ընդունելուն։ Սակայն, աշակերտների ոգևորված հայացքները փոխում են ամեն ինչ՝ տալով մեծ ուժ ու կամք, դժվարությունները հաղթահարելու համար։ 

Սոսեն դասավանդել է հասարակագիտություն և hայ եկեղեցու պատմություն։ 

Այս երկու առարկաներն էլ հնարավորություն են տվել և՛ նրան, և՛ աշակերտներին ստեղծագործել, բացահայատել ու առաջնորդել։ Ընկեր Ղազարյանն իր աշակերտների հետ միասին ստեղծել է յուրօրինակ աշխարհ, որտեղ երեխաները կարող էին առանց վախենալու ինքնաարտահայտվել․ լինել դերասան՝ թատրոնում, նկարիչ՝ արվեստանոցում կամ ուսուցիչ՝ դասարանում։

Լեռնահովիտ՝ Գարուն 2017թ

Այս դերախաղն էլ դրդեց, որպեսզի դպրոցում ունենան վայր,որտեղ չէին լինի «ամաչում եմ», «չեմ կարող», «չէ» արտահայտությունները։

Այս գործը գլուխ բերելու համար աշակերտների հետ միասին ընկեր Ղազարյանն ընտրել էր հետաքրիր և «քաղցր» միջոց․պատրաստում էին ձեռագործ շոկոլադներ «Artspace Lernahovit» անվանմամբ, վաճառում էին և վաճառքից ստացված հասույթով ապահովում էին իրենց «արվեստանոցի» հարմարավետությունը։

Երբ Սոսեն խոսում էր հաջողություններից, հպարտությամբ նշում էր․ «Աշակերտին նորից կրթական գործընթացի մեջ ներգրավվելը՝ ամենաբարդ, միառժամանակ, ամենաքաղցր զգացողությունն է»։

Չի մոռանում նշել նաև համագործակցության մասին․«Աշակերտների համար պետք է ստեղծվի միջավայր, որտեղ իրենք հարմար կզգան մյուսների հետ համագործակցել։ Եվ առհասարակ, կապ չունի, թե աշակերտը գիտելիքի ինչ պաշար ունի․ չէ որ հենց համագործակցության կարողությունն է դառնալու հենասյուն փոխվելու ու միմյանց օգնելու գործում»։

Հետաքրքիր է՝ Սոսեն հենց նույն սկզբունքով էլ շարունակում է իր գործունեությունը որպես Արտակարգ կրթության ղեկավար։

Այստեղ աշխատանքը մի փոքր այլ բնույթ ունի։ Աշխատում է Արցախյան պատերազմի հետևանքով տնից ու իրենց հողից զրկված արցախցիների հետ։ 

Լոռվա մարզը՝ Ամառ 2018թ

«Այժմ, իմ կարիքն ավելի է զգացվում»- տխուր, վճռական հայացքով նշում է Սոսեն։

Դժվարություններից նշում է ընտանքիների բարոյահոգեբանական վիճակը, որտեղ հույսը միաձուլված է անսահման կորստի ու ցավի հետ։ Սակայն Սոսեն էլ իր հերթին օգնում ու քաջալերում է նրանց՝ չմոռանալով, որ ցանկացած դժվարություն հաղթահարելի է, եթե կա փոփոխության հասնելու կամք ու ցանկություն։

Արտակարգ կրթության կազմակերպման ծրագրի շրջանակներում Սոսեի և իր նման մասնագետների գլխավոր նպատակը դպրոցահասակ արցախցիներին նորից կրթական գործընթացում ներառելն է՝ օգնելով նրանց հաղթահարել տրավմաները։ 

Այժմ, նրանց ջանքերի շնորհիվ երեխաները նորից դպրոցներում են՝ վստահ, որ հայրենիքը կվերակառուցվի իրենց և իրենց նման հազարավոր երեխաների շնորհիվ։

Lernahovit: Spring, 2017

It is no secret that Armenia’s Lori region, with its beautiful nature, possesses a special energy that captivates people. Located in Lori, Lernahovit village has a distinct culture and traditions such as the potato oven, the Jan Gyulum Festival, and people known as Franks. In 2017, Sose Ghazaryan arrived in Lernahovit to teach, contribute to community development, and discover her purpose. “I knew why I was going, but had no idea what was awaiting me,” she recalled. 

For Sose, applying to Teach For Armenia’s Leadership Development Program has been one of the most important decisions of her life. It is not easy to leave your friends behind and move to an unfamiliar place. However, according to Sose, her students’ enthusiasm motivated her and gave her the strength to overcome challenges. In Lernahovit, Sose taught social sciences and history of the Armenian Church. Together with her students, they created a unique world where they could learn, collbroate, lead, and freely express their views — like actors in a theatre, painters in a studio, and teachers in a classroom. 

Lernahovit: Spring, 2017

As their teacher, Sose set out to make school a safe space where no one would utter phrases like “I am ashamed,” “I cannot,” and “No.” Sose achieved this with a very “sweet” approach. Her students developed their own handmade chocolate brand called “Artspace Lernahovit.” They sold their chocolate and used the proceeds to make their studio space more comfortable. "Creating opportunities for students in rural communities can be difficult. It is hard work, and at times bitter. But, just like chocolate, with the bitterness there is also sweetness. Seeing the transformation take root is worth it,” explained Sose with pride. 

Lori Region: Summer, 2018

Sose also spoke about collaboration. “There should be a space where students feel comfortable collaborating with others. More important than their level of knowledge, is their ability to work in groups. Collaboration is a pillar of community and necessary for change and progress,” she said. 

Although her responsibilities are a bit different now, Sose adheres to the same principals in her current role as Emergency Education Manger. She works with Artsakh residents who have lost their homes as a result of the recent war. “They need me a lot right now,” she said with a sad but determined look. In her opinion, many families are feeling a mixture of incredible loss and pain — but also hope. Sose encourages them by reminding them that every challenge can be overcome if there is a wish and will for change. 

Through the Emergency Education Program, specialists like Sose are helping Artsakh’s school-age children overcome trauma and reintegrate into the education system. Thanks to their efforts, many children are already back in school. Within the hearts of our students, leaders like Sose are building confidence for a brighter future.

Քարինջը Լոռվա հրաշալիքները պատկերող ու գերող գյուղերից է։ Դժվար ու խորդուբորդ ճանապարհը հաղթահարելուց հետո գյուղի պատկերները կարծես մրցանակ լինեն։ Հենց այս գողտրիկ վայրում էլ իր կյանքի, ինչպես նա է նշում, աննկարագրելի երկու տարիներն է ապրել «Դասավանդի՛ր, Հայաստան»-ի Առաջնորդության զարգացման ծրագրի շրջանավարտ Հրանուշը։ Նրա պատմությունը հեգնական ու պարզապես հրաշալի է։ Ինչու՞ հեգնական․ Քարինջի հետ ծանոթությունը սկսվել է հենց այնտեղ կատարված  համայնքային այցից, որտեղ վստահեցրել էին, որ դա ընդամենը այց է, և այս համայքում տեղակայվելու հավանականությունը շատ քիչ է։

Համոզված եմ՝ Հրանուշը չէր էլ պատկերացնում, որ որոշ ժամանակ անց դառնալու է այդ նույն համայքի կայծը ու երեխաներին ուժ տվող ոգին։ Հրանուշից առաջ նույն ծրագրով Քարինջում էր ապրում և գործունեություն ծավալում Անին։ Հենց նա էր այդ շրջանում Հրանուշի ուղեկիցն ու խորհրդատուն։

Բախտի բերմամբ տարվա ամենագեղեցիկ եղանակին էր գնացել, և ինչպես ինքն էր նշում․ «Տուրիստի պես հեռախոսները ձեռքներիս՝ ինչ տեսնում նկարում էինք, հատկապես մեծ կղմինդրե տանիքները»։

Գյուղի ամենագեղեցիկ երիցուկների դաշտում Հրանուշի ստացած  ամենաարժեքավոր խորհուրդը գեղեցկությունը գնահատելն էր։ Անին նշում էր. «Երբ ապրում ես հեռու գյուղում, ունես շատ աշխատանք ու հոգսեր, գեղեցիկը արդեն սովորական ու աննշան երևույթ է թվում, մի՛ թող, որ առօրյան ու դժվարությունները արգելեն տեսնել գեղեցիկն ու արժեքավորը»։

Որոշ ժամանակ անց Հրանուշն արդեն տեղափոխվել էր, ու սկսվել էր աշխատանքային բուռն եռուզեռը։ Դասավանդում էր անգլերեն գրեթե բոլոր դասարաններում։ Ամենազավեշտալին ու տարօրինակն իր պնդմամբ 12-րդ դասարանի «հսկաների» դասղեկ լինելն էր։

Բացի դասավանդումից ծրագիրը պահանջում էր նաև  իրագործել համայնքային ներազդեցության ծրագրեր։ Շատերի կարծիքով համայքային ծրագիը ինչ-որ բան վերանորոգելն է։ «Ախր մենք վերանորոգող չենք, - կրկնում էր նա և հավելում,- համայնքային ծրագիրը երկարաժամկետ բնույթ պետք է ունենա։ Համայնքում ապրող մարդիկ՝ լինեն մեծ թե փոքր, պետք է տեղից շարժվեն ու փորձեն հենց իրենք փոխել ու հարմարավետ դարձնել այն տեղը, որտեղ ապրում են։ Պետք է կայծը գցել, ներգրավել  աշակերտներին ու բնակիչներին։ Հետո հենց իրենք էլ կդառնան քո գործի շարունակողը»։

Հետաքրքիր է։ Չնայած Հրանուշի ծրագրերին կյանքը լրիվ ուրիշ ուղղություն տվեց, նա ձեռնամուխ եղավ վերանորոգելու քանդված դասարաններից մեկը, ինչպես ինքն էր նկարագրում․«Երբ գրիչ էր ընկնում երեխայի ձեռքից, մի քանի րոպե գնում էր այդ գրիչը անդունդից հանելու վրա»։ Ազնվության համար պետք է նշել, որ ծրագիրը հաջողեց ու «թասիբի քցեց»՝ մնացած դասասենյակներն էլ վերանորոգելու ու հարմարավետ դարձնելու համար։ Ավելին՝ երեխաները իրենց ձեռքերով մշակեցին ու գեղեցկացրին դպրոցի այգին։

Հրանուշը շեշտում էր՝ երբեք չէր մտածում կրթության ոլորտում աշխատելու, առավել ևս մանկավարժ լինելու մասին։ Գիտեր լեզուներ, աշխատում էր տուրիզմի ոլորտում և հենց այդպես էլ պատկերացնում ու պլանավորում էր ամբողջ կյանքը։ 

Առաջնորդության զարգացման ծրագրին դիմելը լիովին փոխեց և վերարժևորեց շատ բաներ։ 

«Երբ մի անգամ թաթախվում ես ու խորքային ընկալում կրթության կարևորությունը` հավատացած, որ կրթությունը հիմքն է յուրաքանչյուր փոփոխության, այլևս անկարող ես ուրիշ ելքեր կամ ճանապարհներ փնտրել։ Երբ դասավանդում ես, կարևոր ես զգում, հասկանում ես, որ քո ծավալած գործունեությունը եթե հիմա չէ, ապա վաղը իր շոշափելի արդյունքը ցույց կտա»։ Հավելում էր․«2 տարին բավական ժամանակ է գիտակցելու և վերարժևորելու համար։ Կարևոր է հասկանալ՝ ինչ ենք ուզում, ինչ ճանապարհով ենք գնալու և ինչ դեր է ունենալու կրթությունը մեր ու մեր երեխաների կյանքում։ Համոզված եմ՝ յուրաքանչյուր մասնակից ունի ներուժ՝ լավ մանկավարժ լինելու և «թույն դեմք» դառնալու  երեխաների ու համայքի համար»։ 

Այժմ Հրանուշի առօրյան ևս երեխաների մասին հոգ տանելն ու նրանց ապագայի ճանապարհը հարթելն է, սակայն արդեն որպես «Դասավանդի՛ր, Հայաստան»- ի թիմի անդամ։ Մեկ տարի հավաքագրման թիմում աշխատելուց և մասնակիցների հաջորդ սերունդը հավաքագրելուց հետո իր գործունեությունը ծավալում է որպես նորաստեղծ «Սերունդ» դպրոցների համակարգող։

Karinj is one of the attraction villages depicting the wonders of Lori province. Driving through the difficult and ruined roads, the village scenery seems like an award for conquering the trip. Hranush, Teach For Armenia’s Leadership Development Program alumna, has, in her words, “spent the two most incredible years of her life in this cozy place”. Her story is ironic and, at the same time, amazing. Why ironic? Her encounter with Karinj started with a visit, during which it was noted that the visit was a symbolic one and a Teach For Armenia fellow placement there was unlikely. 

I am sure Hranush had no idea that after some time she would become a spark for the community and the inspiration for the children of Karinj. Before Hranush’s arrival, another member of the program, named Ani, was placed in Karinj as a Teach For Armenia fellow. So, it was Ani who became her guide and advisor then.    

They were lucky to be there during the most beautiful season of the year, and as Hranush mentioned, “We were like tourists walking around and taking photos by phone of practically everything we saw, especially the big roofs made of tile”.  

While enjoying the most beautiful chamomile field in the village, Hranush got the most valuable piece of advice from Ani – to value beauty. “When you live in a far-away village and are burdened with work and chores, beauty seems a routine and an unnoticeable phenomenon. Do not let the routine and difficulties prevent you from seeing the beauty and valuable things in life”.

After some time, Hranush moved to the village and started working. She taught English to almost all grade levels. For her, it was unbelievable that she was the homeroom teacher for the “big kids” studying in the 12th grade.

In addition to teaching, the program required Hranush to implement community impact projects. Many people think a community impact project is about renovating something. “We are not construction people”, Hranush kept saying. “A community impact project should be long-term. People living in the community, both children and adults, must take on a role, try to change themselves, and make the place they live more comfortable. Students and teachers should be engaged and motivated. Then, they will continue the work of those before them”.

It is interesting that despite Hranush’s own projects, life took her in a different direction. She undertook the renovation of one of the ruined classrooms. As she framed it, “When one of the students dropped a pen, it would take us several minutes to retrieve the pen from a deep hole on the floor”.

It should be noted that this project was a success and inspired others to later renovate and refurbish more classrooms. Moreover, students cleaned and upgraded the school garden plants on their own.  

Hranush stressed that she never considered working in the education sector, even as a teacher. She spoke several languages, and after working in the tourism sector, that is what she imagined doing all her life.

Her participation in the Leadership Development Program changed a lot and made her re-value things.

“If you engage in education and understand its importance, seeing it as the basis for all types of change, you will never seek other solutions. When you teach, you feel important and realize that your current work will bring tangible results, if not today then definitely tomorrow”. She also adds, “Two years are enough to understand and re-evaluate what I have. It is important to understand what we want, what path we should take, and what the role of education will be in our children’s lives. I am sure that each participant has the potential to become a good teacher and an influential person for children and the community”.

Hranush’s job today remains taking care of children and helping them to pave their way towards their future, but now as a member of the Teach For Armenia team. After working in the recruitment team for a year and recruiting the next fleet of participants, Hranush acts as the coordinator for the newly set up Seroond Schools Program.

---

1․Ի՞նչ է Առաջնորդության զարգացման ծրագիրը։

Այն երկամյա ծրագիր է, որի շրջանակներում մեր մասնակիցները՝ Ուսուցիչ-առաջնորդները, ապրում են ընտրված համայքում,դասավանդում են դպրոցում իրենց մասնագիտական առարկան, իրականացնում են արտադասարանային խմբականեր և համայնքային ներազդեցության ծրագրեր։

1․What is the Leadership Development Program? 

Through our Leadership Development Program, participants become Teacher-Leaders in rural communities for a period of two years. Teacher-Leaders live in their assigned communities where they teach a subject in the local school, organize extracurricular activities, and implement Community Impact Projects.

2․Արդյո՞ք ծրագրին միանալը կամավորական հիմունքներով է:

Առաջնորդության զարգացման ծրագիրը կամավորական հիմունքներով չէ։ Մասնակիցները ստանում են դրամական օժանդակություն հիմնադրամի կողմից, որը կազմում է 170․000 դրամ, ի հավելումն դպրոցի աշխատավարձի, որը հաշվարկվում է ըստ դասաժամերի։ 

2․ Is it a volunteer program? 

The Leadership Development Program is not a volunteer program. Participants receive a salary from their school based on class hours, in addition to financial assistance of AMD 170,000 from Teach For Armenia.

3․Ինչպե՞ս կարող եմ միանալ ծրագրին։

Դիմելու համար անհրաժեշտ է մեր կայք-էջում սեղմել  «Դիմի՛ր» կոճակը, լրացնել հայտադիմումը, որից հետո մեր հավաքագրման մասնագետները կկապվեն Ձեզ հետ հետագա ընթացքի մասին զրուցելու նպատակով։

3․How can I join the program?

To join the program, please click the “Apply” button on our website and complete the application form. Upon submitting your application, our Recruitment Team will contact you to discuss next steps. 

4․Պարտադի՞ր է արդյոք այլ համայք տեղափոխվելը։

Ծրագրի շրջանակներում անհրաժեշտ է գործուղվել, բնակվել և իրականացնել վերոնշյալ գործունեությունը այն համայքում, որտեղ Ձեզ կտեղակայի «Դասավանդի'ր, Հայաստան»-ը։       

4․Is it mandatory to move to another community?

Yes, it is mandatory to move to and implement the program in the community selected by Teach For Armenia.

5․ Կարո՞ղ եմ ես ընտրել իմ տեղակայման վայրը։

Հայտադիմումը լրացնելիս կարող եք նշել երկու նախընտրելի մարզ, սակայն վերջնական համայքների ընտրությունը իրականացվելու է «Դասավանդի'ր, Հայաստան»-ի կողմից` ըստ մասնագիտության կարիքի։Նշենք, որ այս պահին համագործակցում ենք Արարատի, Արագածոտն,Արմավիր,Գեղարքունիք,Լոռի,Կոտայք,Շիրակ և Տավուշ մարզերի, ինչպես նաև Արցախի Հանրապետության։

5․ Can I choose the location of the community?

When filling out the application, you can select two provinces that you prefer. However, Teach For Armenia will make the final selection based on the needs of schools and communities. Please note that currently we collaborate with the provinces of Ararat, Aragatsotn, Armavir, Gegharkunik, Lori, Kotayk, Shirak and Tavush, as well as with the Republic of Artsakh. 

6․Ես գործող ուսուցիչ եմ։ Կարո՞ղ եմ մասնակցել Առաջնորդության զարգացման ծրագրին։

Այո, գործող ուսուցիչները ևս կարող են դիմել ծրագրին։Այդ նպատակով ևս անհրաժեշտ է լրացնել նույն առցանց հայտադիմումը, որից հետո գործող ուսուցիչների համար հատուկ ընթացակարգի մասին կտեղեկանաք հավաքագրման թիմի կողմից։Նշենք,որ գործող ուսուցիչները չեն տեղափոխվում այլ համայք, այլ շարունակում են իրենց գործունեությունը նույն վայրում։

6․ I currently work as a teacher at a school. Can I participate in the Leadership Development Program?

Yes, employed teachers can apply. Those who fall into this category should also fill out the online application form, after which the Recruitment Team will inform you about next steps. Please note that acting teachers do not move to a new community, but continue to work in their same community.

7․Պարտադի՞ր է արդյոք մանկավարժական կրթությունը։

Մանկավարժի կրթությունը պարտադիր պայման չէ ծրագրին մասնակցելու համար։ Երկու տարվա ընթացքում Դուք ստանում եք մագիստրոսական կրթություն մասնագիտական առարկայով մեր գործընկեր համալսարաններից մեկում։

7․ Is having a higher education degree in education a must?

Having a higher education degree in pedagogy is not a requirement. As part of our program, you will obtain a Master’s Degree in the subject you teach at one of our partner universities.

---

Նկարը ԱՀ ՄԻՊ-ի գրասենյակի

---

հեղինակ. Արմինե Հովհաննիսյան

13:27, 21 հկտ 2020

---

Երևանի բակերից մեկում մի քանի օր է մի երեխա է շան հետ զբոսնում: Նորեկի հետ զրույցի բռնվել չի ստացվում. տարիքին ոչ համապատասխան լուրջ է ու լուռ: Հարցերին պատասխանում է կարճ ու արագ ու միայն շան հետ խաղալիս է դեմքին մանկական անհոգություն ու չարաճճի ժպիտ հայտնվում: Ավելի ուշ երեխայի մայրը պատմում է, որ Ստեփանակերտի հրետակործությունից օրեր անց Երևան են տեղափոխվել՝ վերցնելով փաստաթղթեր, ամենաանհրաժեշտ մի քանի իր ու հագուստ: Երեխան՝ իննամյա Կարինեն, դպրոց չի հաճախում, ինքնամփոփ է դարձել, «կարծես ուրիշ մարդ լինի»: Թե ստեփանակերտցի փոքրիկի ընդհատված ուսումը երբ կշարունակվի, պարզ չէ, քանի որ ընտանիքը Երևանում երկար չի մնալու, դեռ չգիտեն՝ ուր, բայց էլի են տեղափոխվելու։ «Երանի՜ կարողանայինք տուն գնալ»,-արցունքները մի կերպ զսպելով՝ ասում է Կարինեի մայրը:

Ինչպես տեղեկացնում է ԱՀ Մարդու իրավունքների պաշտպան Արտակ Բեգլարյանը՝ սեպտեմբերի 27-ից ի վեր Արցախի Հանրապետության շուրջ 90 հազար բնակիչ ստիպված լքել է տները՝ տեղափոխվելով Արցախի կամ Հայաստանի այլ բնակավայրեր: Արցախի բնակչության դեմ ադրբեջանական հանցագործությունների վերաբերյալ զեկույցի համաձայն՝ ադրբեջանական զինված ուժերը թիրախավորել են ավելի քան 130 քաղաքացիական բնակավայր, նախնական տվյալներով լրջորեն վնասվել է հազարից ավելի ենթակառուցվածքային, հանրային և արտադրական նշանակության օբյեկտ, այդ թվում՝ մի քանի տասնյակ կրթական հաստատություններ: ԱՀ մարդու իրավունքների գրասենյակն ահազանգում է, որ ադրբեջանական ագրեսիայի հետևանքով փակվել է 217 դպրոց և 60 մանկապարտեզ, 24 հազարից ավելի  աշակերտ էլ դպրոց չի հաճախում:

Որքան էլ պատերազմի ժամանակ այլ, առավել կենսական առաջնահերթություններ կան, չի կարելի մոռանալ, որ կրթության հասանելիությունը երեխաների ամենակարևոր  իրավունքներից է՝ ամրագրված երեխաների իրավունքների մասին ՄԱԿ-ի Կոնվենցիայով և տեղական Սահմանադրություններով, իսկ դրա բացթողումը երեխաների ապագայի վրա աղետալի հետք կարող է թողնել: Մասնավորապես՝ ՅՈՒՆԻՍԵՖ-ն ասում է, որ եթե երեխաները մնում են առանց դպրոցի, ապա նրանց սպառնում է չքավորություն, որը կարող է ուղեկցել ամբողջ կյանքի ընթացքում:

Ստեփանակերտ. երեխաները դժվարությամբ են շեղվում պատերազմից

Նարինե Վարդանյանը Ստեփանակերտից պատմում է, որ սեպտեմբերի 27-ին կրակոցների ձայներից է արթնացել. «Արթնացա 7:20: Հինգ, վեց, յոթ... գուցե ավելի շատ «գըմփոցներից»: Նախորդ օրը քաղաքի տոնն էր եղել, հրավառության ձայներին էին նման: Բայց ես, երևի, պատերազմի մեջ շատ եմ ապրել, միանգամից հասկացա: Հետո հարևաններն ասացին՝ լայնամասշտաբ պատերազմ է, հետո արդեն պատուհանիցս տեսա, թե ինչպես են 10-15 երեխա վազում դեպի ապաստարան: Հետևեցի նրանց: Պատերազմը տեղափոխեցինք նկուղային հարկեր: Դպրոցը մնաց վերևում, մնաց թիրախի մեջ: Հետո ապաստարաններում եղան երեխաներ, ում հետ փորձեցի խոսել, խաղալ, դասերը... Ասում էին՝ իմ ուշք ու միտքը պապաս ա: Ու դժվար էր համոզել, որ սովորեն»: Նարինեն ասում է, որ երեխաներին անվտանգ վայրեր տեղափոխելուց հետո նրանց մի մասը սկսեց հաճախել դպրոցներ, մի մասն այդպես էլ չի ուզում կամ չի կարողանում: Շատերն ուղղակի հույս ունեն, որ պատերազմը շուտ կավարտվի, ու իրենք հետ կգնան իրենց համայնքներ:

---

---

Photo from HRO of the RA

---

by Armine Hovhannisyan

5:18 PM, 21 Oct 2020

---

For the past few days, a young boy has been walking in a yard in a Yerevan neighborhood. A dog is always by his side.

It’s hard to strike up a conversation. The boy’s relatively tight-lipped for his age. He answers questions briefly and quickly. It’s only when he plays with the dog that a smile appears on his face, revealing the mischievous boy underneath.

Nine-year-old Karen and his family moved to Yerevan soon after the Azerbaijani military started shelling Stepanakert. They quickly packed the essentials: documents, clothes.  

Karen isn’t going to school in Yerevan. The boy has become withdrawn, and it’s unclear when his interrupted education will resume. The family won’t stay in Yerevan for long. Their next port of call has been decided. "I wish we could go home," says Karine's mother, holding back her tears.

According to Artsakh Human Rights Defender Artak Beglaryan, some 90,000 residents of the Artsakh Republic have been forced to leave their homes and move to other settlements in Artsakh or Armenia since September 27.

According to the interim report his office published on Azerbaijani crimes against the population of Artsakh, Azerbaijani armed forces targeted more than 130 civilian settlements, and according to preliminary data, more than a thousand infrastructure, public and industrial facilities were seriously damaged, including several dozen educational institutions. Beglaryan’s office reports that 217 schools and 60 kindergartens have been closed due to Azerbaijani aggression, and more than 24,000 students do not attend school.

 While there are other, more vital priorities during the war, we must not forget that access to education is one of the most important rights of children, enshrined in the UN Convention on the Rights of the Child and its local constitutions, and its omission can have a devastating effect on children's future. UNICEF says that if children are left without school, they are at risk of poverty, which can last a lifetime.

Stepanakert: It is difficult for children to avoid the war

Narineh Vardanyan, from Stepanakert, says that on September 27 she woke up to the sound of firing.

"I woke up at 7:20. Five, six, seven ... maybe more thuds. The day before was a city holiday. It sounded like fireworks. But I lived in a war for a long time, I understood immediately. Neighbors then said large-scale fighting had broken out. I saw10-15 children running to a shelter. I followed them. We moved the war to the basement. The school stayed above, in the target zone. There were children in the shelters with whom I tried to talk, play, give lessons ... They said they were thinking about their fathers. It was hard to persuade them to learn,” says Vardanyan.

She says some of the children taken away from the war zone started going to school in their new locales.  Others either didn’t want to study or they couldn’t.

---

---

MANE (STUDENT)

When we were first told that we would be participating in Teach For Armenia’s Virtual Student Leadership Camp, I was counting the hours to start. I could not wait for it to come, but the first day was accompanied by shootings that occurred only a few  kilometers away from my home. Of course the explosions were loud, but our dreams were even louder. 

We decided to log-in for the first lesson from the safety of the school’s underground shelter. And we did it!

Before the camp, I always thought that the biggest problem in my village was its distance to Yerevan. The camp solved this problem. We were able to connect with students, teachers, TFA staff, and wonderful guest speakers from all parts of Armenia. We even got the chance to speak with the CEO of one of Armenia’s largest companies. 

The camp broke the stereotype that there are limited opportunities at the border. Instead, we were taught to imagine the infinite possibilities around us. My friends and I were so inspired that we started thinking about projects that we could lead in our community. This is how our blog was born. We called it: “Without Borders.” We wanted to make our voices heard and break the negative stereotypes about our community. 

Even from the safety of a bomb shelter, the camp created an opportunity for me and my friends to love, dream, create, inspire, and hope without borders.

NARA (MANAGING DIRECTOR, PROGRAM)

“Without Borders” was one of the many projects created by students just like Mane through Teach For Armenia’s Virtual Student Leadership Camp. The camp was the culmination of concepts pulled from our Kochari, Change-Based Learning, and a campaign to end the digital divide.

Back in February, before COVID-19, Teach For Armenia worked with 285 individuals to co-create the organization’s Kochari. The kochari is a traditional Armenian dance. Teach For Armenia’s Kochari is a collection of unifying beliefs that helps to guide our collective movement. A movement that circles around student leadership.

When COVID-19 hit, we saw it as an opportunity to completely overhaul our program using our Kochari. Within the span of 6 weeks, we redesigned Institute around a Virtual Student Leadership Camp. In total, we created 33 video modules that trained our teachers how to implement Change-Based Learning. 

Change-Based Learning is a community-focused approach to inquiry-based learning that leverages the national syllabus to promote student leadership. This model positions our students as “mini-CEOs” of their own social impact ventures. 

By the end of the camp, we received inspiring video pitches from 50 student groups, and we were able to award 24 microgrants to each of the participating schools. 

Through the camp, we saw significant growth, as measured through content mastery, our Student Voice Rubric, and a Student Leadership Self-Inventory. 

More importantly, we crystalized the idea that our communities are full of infinite possibilities, and our students have the power to unlock that potential.

RUIZ (INTERIM CEO)

Crisis can be a force for innovation. That is exactly what happened at Teach For Armenia. 

For context, Teach For Armenia only places in rural communities where access to technology is limited. While teachers continued to reach students in remote locations through paper packets, WhatsApp, and broadcasted lessons, we decided that we needed to do more. 

We concluded that the digital divide is part of the inequity that we aim to solve. Thus far, we have been able to secure more than 1,400 devices. Without these devices, we would not have been able to conduct the camp. And now, these devices are more important than ever. Schools were shuttered once again due to the conflict that broke out in September, and students were forced to take refuge in underground shelters once again. Students just like Mane, who just spoke moments ago.

However, it is important to emphasize that putting devices in the hands of students is not enough. We must build an ecosystem of leadership that will enable our students to use technology in order to solve increasingly complex problems. That is why Change-Based Learning is central to our approach. 

2020 has been a difficult year for all of us. For our students in Armenia, the recent conflict has only made things worse. Thousands of students are internally displaced and out of school. However, we have hope. 

As an emergency response, we aim to leverage technology and Change-Based Learning in order to foster healing for students who have been affected by the conflict. We believe in the transformative power of education, and that providing students with agency can lead to real peace.

Whether you decide to take a high-tech or no-tech approach to education, I would like to leave you with key questions that continue to guide Teach For Armenia’s work. In a world full of uncertainty, how are we positioning our students to lead the way? In a world full of so much animosity, how can we Teach For Peace? In a world with so much chaos, how can we Teach For Hope?

---

ՄԱՆԵ (ԱՇԱԿԵՐՏ) 

Երբ իմացանք, որ մասնակցելու ենք «Դասավանդի’ր, Հայաստան»-ի ամառային առցանց ճամբարին, ոգևորությամբ հաշվում էինք օրերը։ Անհամբեր սպասում էինք ճամբարի մեկնարկին, բայց մեր մտքով անգամ չէր անցնում, որ ճամբարի առաջին օրը կսկսվի կրակոցներով, որոնք ընդամենը մի քանի կիլոմետր էին հեռու; Իհարկե, պայթյուններն ուժգին էին, սակայն մեր երազանքներն էլ ավելի ամուր էին։

Ոմանք անգամ դասերին միացել էին ապաստարաններից։ Մինչև ճամբարը մեզ թվում էր, թե Երևանից հեռու գտնվելն է մեր ամենամեծ խնդիրը, և ճամբարը լուծեց սա։ Մենք կարողացանք կապ հաստատել Հայաստանի ամենատարբեր վայրերից երեխաների, «Դասավանդի’ր, Հայաստան»-ի անձնակազմի եւ այլ հիանալի հյուրերի հետ։ Մեզ համար նույնիսկ հնարավորություն ստեղծվեց խոսել Հայաստանի ամենախոշոր կազմակերպություններից մեկի գործադիր տնօրենի հետ։

Ճամբարը կոտրեց այն կարծրատիպը, թե իբր սահմանին հնարավորությունները սահմանափակ են։ Փոխարենը մենք սովորեցինք տեսնել մեզ շրջապատող անսահման հնարավորություննները։ Ընկերներս ևս այնքան ոգեշնչված էին, որ մտածում էինք մեր համայնքի մասին ամենատարբեր ծրագրեր սկսելու մասին։ Ահա թե ինչպես ծնվեց մեր բլոգը։ Մենք այն կոչեցինք «Անսահման»։ Մենք ցանկանում էինք մեր ձայնը դարձնել լսելի և կոտրել մի շարք կարծրատիպեր մեր համայնքի վերաբերյալ։

Անգամ ապաստարաններում  ճամբարը հաջողեց ստեղծել հնարավորություն իմ և ընկերներիս համար սիրելու, երազելու, ստեղծելու և ոգեշնչելու՝ առանց սահմանների։

ՆԱՌԱ (ԾՐԱԳՐԵՐԻ ՏՆՕՐԵՆ)

«Առանց Սահմանների» ծրագիրը այն բազում ծրագրերից մեկն էր, որ մշակել են Մանեի պես աշակերտները՝ մասնակցելով «Դասավանդի’ր, Հայաստան»-ի Աշակերտական առաջնորդության վիրտուալ ճամբարին: Ճամբարի իրականացումը մեր Քոչարիի, Փոփոխության հենքով ուսումնառության և թվային մեկուսացման վերացմանն ուղղված արշավի արդյունքում հղացած գաղափարների ամբողջությունն է: 

Դեռևս փետրվար ամսին, նախքան թագավարակի բռնկումը, «Դասավանդի’ր, Հայաստան»-ը համագործակցեց 285 անհատների հետ, որպեսզի ստեղծի կազմակերպության Քոչարին: Քոչարին հայկական ավանդական պար է: «Դասավանդի’ր Հայաստան»-ի Քոչարին միավորող համոզմունքների ամբողջություն է, որը մեր հավաքական շարժման ուղենիշն է: Այդ շարժման համար կենտրոնական նշանակություն ունի աշակերտների առաջնորդությունը:

Թագավարակի բռնկումը մեզ համար դարձավ մեր ծրագրերը մանրազնին վերանայելու հնարավորություն՝ օգտագործելով մեր Քոչարին: Մենք վերափոխեցինք Հաստատությունը Աշակերտական առաջնորդության վիրտուալ ճամբարի ուղղությամբ վեց շաբաթվա ընթացքում: Ընդհանուր առմամբ, մենք պատրաստեցինք 33 տեսամոդուլներ, որոնք օգնում են վերապատրաստել մեր ուսուցիչներին Փոփոխության Հենքով Ուսումնառության թեմայով:

Փոփոխության հենքով ուսումնառության գաղափարը հիմնվում է հարցադրման ու քննական հենքով ուսումնառության վրա, որը ինքնին համայնքակենտրոն մոտեցում է: Վերջիններս օգտվում են պետական կրթական ծրագրի հիմնադրույթներից և միաժամանակ խթանում աշակերտների առաջնորդությունը:

Ճամբարի ավարտին մենք 50 աշակերտական խմբերից ոգեշնչող տեսանյութեր ստացանք, իսկ 24 մասնակից դպրոցների տրամադրեցին փոքր դրամաշնորհներ:

Ողջ ճամբարի ընթացքում մենք նշանակալից մանագիտական աճ գրանցեցինք. այն չափվեց բովանդակային գիտելիքով, մեր «Ուսանողական Ձայն» խորագրի արդյունքներով և Աշակերտական առաջնորդության ինքնագնահատման արդյունքներով:

Հատկանշական է, որ հստակեցրել ենք այն գաղափարը, որը մեր համայնքները լի են անսահման հնարավորություններով, իսկ մեր աշակերտները ի զորու են բացահայտել այդ ներուժը: 

ՌՈՒԻԶ (Գլխավոր Տնօրենի ժամանակավոր պաշտոնակատար)

Ճգնաժամը կարող է հանգեցնել նորարարության: Հենց դա էլ «Դասավանդի’ր Հայաստան»-ում տեղի ունեցավ:  

Ելնելով համատեսքտից՝ «Դասավանդի’ր Հայաստան»-ը իր ծրագրերն իրականացնում է այն գյուղական համայնքներում, որտեղ թվային տեխնոլոգիաները գրեթե հասանելի չեն: Չնայած նրան, որ ուսուցիչները շարունակում էին հեռավոր վայրերում գտնվող աշակերտների հետ կապը պահել թղթային նյութերի, WhatsApp հեռախոսային հավելվածի ու տեսադասերի միջոցով, մենք որոշեցինք, որ ավելին անելու կարիք կա:

Մենք հասկացանք, որ թվային մեկուսացումը այն անհավասար պայմաններով իրավիճակի մաս է, որն ուզում ենք շտկել։ Մինչ այսօր, մենք կարողացել ենք ավելի քան 1400 սարք ձեռք բերել։ Առանց այդ սարքերի, մենք չէինք կարողանա ճամբարը կազմակերպել։ Իսկ հիմա դրանք առավել կարևորվել են։ Դպրոցների անդորրը ևս մեկ անգամ խաթարվեց սեպտեմբերին սրված հակամարտության հետևանքով, և աշակերտները ստիպված էին կրկին թաքնվել ստորգետնյա ապաստարաններում․ քիչ առաջ խոսող Մանեի պես աշակերտները։

Այդուհանդերձ, կարևոր է նաև ընդգծել, որ աշակետներին պլանշետները տալը բավարար չէ։ Մենք պետք է առաջնորդության համար բարենպաստ միջավայր ստեղծենք, որի առկայության դեպքում աշակերտները ունակ կլինեն կիրառել տեխնոլոգիան ավելի ու ավելի բարդացող խնդիրների լուծման գործում։ Ահա թե ինչու է մեր մոտեցման մեջ առանցքային դերը տրված Փոփոխությունների հենքով ուսումնառությանը։

A child does not choose where she is born. She does not choose to be born into poverty. She does not choose to be born in a disputed territory. Seldom do children get to choose where they live. Regardless, that child deserves access to an excellent education. For it is through an education that she can choose peace over hate.

Education is a human right, even amid conflict. Especially in times of crisis, education can promote psychological safety, help to build resilience, and provide a sense of normalcy in otherwise challenging situations. Over the past half century, a tremendous amount of research has been done around childhood psychology and brain development. Studies have shown that high levels of stress during these formative years can literally rewire a child’s brain, making it harder for them to cope and excel later in life. As such, experts urge that keeping students engaged in learning must be a part of a comprehensive humanitarian response, a policy that is promoted by the European Union. 

Food, shelter, and medication are absolutely necessary – as is learning. The two sides of the spectrum are not mutually exclusive. It is not a zero-sum game. As a global village, we can simultaneously fill the mouths of our students, while feeding their hearts and brains as well. That is why Teach For Armenia is committed to providing access to education for our students who are affected by the ongoing conflict.  

During this past summer, Teach For Armenia hosted a Virtual Student Leadership Camp. In response to COVID-19, the organization launched a capital campaign, through which we were able to equip 300 students with tablets. The day before the camp began, three of our participating border communities in Tavush came under fire, and our students took refuge in underground shelters. Our hearts broke as students used the donated devices to show us the damage caused to their homes. After a relative calm, the fighting has now escalated. Tens of thousands of students from the affected area are now out of school.

Since September 27th, Azerbaijan has attacked multiple civilian targets in Nagorno-Karabakh, as well as communities within Armenia’s internationally recognized borders. There are reports that the autocratic regime of Azerbaijan is using its own citizens as human shields, making it difficult to respond. In an apparent attempt to curb the flow of information, Azerbaijan’s own government restricted internet access within its own borders. Just last night, an Azerbaijani drone was shot down in a town less than 10 miles away from Yerevan, Armenia’s capital city. 

Meanwhile, the Guardian reports that Turkey is actively hiring Syrian mercenaries to support Azerbaijan, recruiting rebel militants from Idlib province, a region controlled by jihadists. This is particularly concerning, given President Recep Erdogan’s frequent evocation of the Ottoman Empire. Given the tragic history of the Armenian Genocide, this should cause us great alarm. Without restraint, the current conflict could result in a full-scale regional war, putting Armenia at the very center.

It is important for me to underscore that I am not from Armenia, nor did I have any prior connections to the country before moving here a year ago. My mother moved to California from Mexico at the age of 16 as a farmworker with a limited education—it is because of her story that I decided to become an educator. Over the course of my career, I have spent nearly a decade working in different corners of Asia and Polynesia. It has been a distinct honor to work alongside predominantly Hindu, Muslim, and Christian communities in countries such as India, Malaysia, and now Armenia. 

I do this work because I believe in the transformative power of education. As Mahatma Gandhi once taught, “If we are to reach real peace in the world, we shall have to begin with the children.” To put it simply, we must teach for peace.

Teach For Armenia is currently organizing an emergency response. Our first priority is to provide all of our Teacher-Leaders with training regarding socio-emotional learning and trauma-informed teaching practices. Next, we aim to create care packages for students who have been directly affected by the conflict. Lastly, we will work with the Ministry of Education, Science, Culture and Sports to distribute more than 1,100 devices to students affected by the conflict as well as students who are learning remotely due to COVID-19 and a war. Fortunately, the shipment of devices arrived this week, and are ready to be pre-loaded with learning material that can be used offline from the safety of underground shelters. 

We are grateful to everyone who donated to the campaign to end the digital divide. It is because of your support that we can now reach students who have been shut out of learning due to COVID-19 and now the war. If you would like to join our efforts to create care packages for affected students, please email katrina@teachforarmenia.org. To support our children by donating, click here.

---

RUIZ CLARK • Interim CEO at Teach For Armenia

ՌՈՒԻԶ ԿԼԱՐԿ • «Դասավանդի’ր, Հայաստան»-ի Գործադիր Տնօրենի Ժամանակավոր պաշտոնակատար

---

Երեխան չի ընտրում իր ծննդավայրը։ Նա չի ընտրում աղքատ տանը ծնվելը։ Նա չի ընտրում վիճարկվող տարածքում ծնվելը։ Հազվադեպ է պատահում, որ երեխաներն ընտրեն իրենց ծննդավայրը։ Եվ անկախ ամեն ինչից, այդ երեխան արժանի է ստանալ գերազանց կրթություն, քանզի միայն կրթության օգնությամբ է, որ նա կընտրի խաղաղությունը և ոչ թե ատելությունը։

Կրթությունը մարդու իրավունքն է, և կիրառելի՝ նույնիսկ հակամարտության ժամանակ։ Հենց ճգնաժամում է, որ կրթությունը կարող է նպաստել հոգեբանական անվտանգությանը, օգնել դիմակայունության ամրապնդմանը և ստեղծել առօրեականության միջավայր դժվարին իրավիճակներում։ Վերջին կես դարվա ընթացքում մանկական հոգեբանության և ուղեղի զարգացման վերաբերյալ ահռելի ծավալով հետազոտություններ են արվել։ Հետազոտությունները ցույց են տվել, որ երեխայի աճման տարիներին մեծ քանակությամբ սթրեսը կարող է բառացիորեն կրկնակի լարել երեխայի ուղեղը՝ այդպիսով նրա համար ավելի ու ավելի դժվարացնելով դրան դիմանալը և հետագա զարգացմանը։ Ուստի, փորձագետները հորդորում են աշակերտներին անդադար ներգրավել ուսումնառության գործընթացում՝ որպես պարտադիր համապարփակ մարդասիրական աջակցության մաս։ Վերջինս Եվրոպական Միության քաղաքականության բաղադրիչներից է։

Սնունդը, ապաստարանը և դեղորայքը խիստ անհրաժեշտ են, այնպես, ինչպես կրթությունը։ Այս ծիրի երկու ծայրերը փոխբացառող չեն։ Սա զրոյական արդյունքով խաղ չէ։ Որպես գլոբալ հանրույթ՝ մենք կարող ենք միաժամանակ թե կերակրել մեր աշակերտներին, և թե լցնել նրանց սրտերն ու ուղեղները։ Ահա թե ինչու է «Դասավանդի’ր, Հայաստան»-ը հանձնառել ստեղծելու կրթական հնարավորություններ ներկա հակամարտությունից տուժած մեր աշակերտների համար։ 

Անցած ամառվա ընթացքում «Դասավանդի’ր, Հայաստան»-ը Աշակերտական առաջնորդության առցանց ճամբար նախաձեռնեց։ Կազմակերպությունը, արձագանքելով Թագավարակի համավարակին, մեկնարկեց մի համընդհանուր արշավ, որի արդյունքում 300 աշակերտ համակարգչային պլանշետներ ստացան։ Ճամբարից մեկ օր առաջ ճամբարին մասնակցող Տավուշի երեք սահմանամերձ գյուղ ռմբակոծվեցին, և մեր աշակերտները պատսպարվեցին ստորգետնյա թաքստոցներում։ Մեր սրտերը կտոր-կտոր եղան այն փաստից, որ նրանք օգտագործեցին ստացված պլանշետները՝ մեզ ցույց տալու իրենց գնդակոծված  տները։

Հարաբերական անդորրից հետո հակամարտությունն այժմ սրվել է։

Սեպտեմբերի 27-ից ի վեր՝ Ադրբեջան հարձակվել է Լեռնային Ղարաբաղի բազմաթիվ քաղաքացիական բնակավայրերի, ինչպես նաև Հայաստանի՝ միջազգայնորեն ճանաչված տարածքում համայնքների վրա։ Ըստ տեղեկությունների՝ Ադրբեջանի ավտորիտար կառավարությունը սեփական քաղաքացիներին օգտագործում է որպես մարդկային վահան՝ դժվարեցնելով հայկական կողմի համարժեք պատասխանը։  Ադրբեջանի կառավարությունը պակել է համացանցի հասանելիությունը իր իսկ երկրում՝ փորձելով սահմանափակել ինֆորմացիոն հոսքերը։ Հենց անցած գիշեր ադրբեջանական ԱԹՍ է խոցվել Հայաստանի մայրաքաղաք Երևանից մոտ 10 կմ հեռու գտնվող մի քաղաքի մոտ։  

Միևնույն ժամանակ, Guardian պարբերականը հայտնում է, որ Թուրքիան ակտիվորեն վարձում է Սիրիացի գրոհայիններին Ադրբեջանին աջակցելու նպատակով։ Ապստամբ զինյալներին վարձում են Իդլիբի շրջանից, որը վերահսկվում է ջիհադիստների կողմից։ Այս փաստը առանձնակի մտահոգիչ է՝ հաշվի առնելով Ռեջեպ էրդողանի հաճախակի դարձած ելույթները Օսմանյան կայսրության վերաբերյալ։ Հիշելով Հայոց Ցեղասպանության ողբերգական էջը՝ այս փաստերը պետք է լուրջ անհանգստության առիթ լինեն։ Առանց չափազանցության, ներկա հակամարտությունը կարող է վերածվել լայնածավալ տարածաշրջանային պատերազմի, որի կիզակետում Հայաստանն է։

ԻՆձ համար կարևոր է ընդգծել, որ ես ոչ Հայաստանից եմ, ոչ էլ նախքան մեկ տարի առաջ Հայաստան տեղափոխվելը՝  երբևէ կապ եմ ունեցել այս երկրի հետ։ Մայրս 16 տարեկանում Մեքսիկայից տեղափոխվել է Կալիֆորնիա՝ որպես ֆերմայի աշխատող, չունենալով որևէ բարձրագույն կրթություն։ Նրա կյանքի պատմությունն է ոգեշնչել ինձ՝ դառնալ ուսուցիչ։ Իմ կարիերայի ընթացքում ես գրեթե տասը տարի աշխատել եմ Ասիայի և Պոլինեզիայի տարբեր անկյուններում։ ԻՆձ համար մեծ պատիվ է եղել հնդիկ, մուսուլման և քրիստոնյա համայնքների հետ աշխատելը Հնդկաստանում, Մալազիայում և այժմ՝ Հայաստանում։

Ես կատարում եմ այս աշխատանքը, քանզի հավատում եմ կրթության փոխակերպիչ ուժին։ ԻՆչպես մի անգամ ասել է Մահաթմա Գանդին․ «Եթե մենք աշխարհում պետք է հաստատենք իսկական խաղաղություն, ապա մենք պետք է սկսենք երեխաներից»։  

«Դասավանդի’ր, Հայաստան»-ը հիմա կազմակերպում է հումանիտար օգնություն։ Մեր առաջին նախապատվությունն է մեր բոլոր Ուսուցիչ-առաջնորդներին վերապատրաստել սոցիալ-էմոցիոնալ ուսումնառության և տրավմայի կանխարգելում ներառող ուսուցման մեթոդների ուղղությամբ։ Այնուհետև, մենք նպատակ ունենք մշակել հոգատարության փաթեթներ տեղահանված աշակերտների համար։ Եվ ի վերջո, մենք կհամագործակցենք ՀՀ կրթության, գիտության, մշակույթի և սպորտի նախարարության հետ ցուցակագրելու այն սահմանամերձ դպրոցները, որոնց կարելի է բաշխել արշավի արդյունքում ձեռք բերված սարքավորումները։ Բարեբախտաբար, դրանք այս շաբաթ առաքվել են ու շուտով կհամալրվեն ուսումնական նյութերով, որոնք կարելի է օգտագործել ապաստարաններում, համացանցի բացակայության պայմաններում։

Մենք երախտապարտ ենք բոլոր նրանց, ովքեր նվիրատվություն են կատարել թվային մեկուսացումը վերացնելու նպատակ ունեցող մեր արշավին։ Հենց ձեր աջակցության շնորհիվ է, որ մենք կարողանում ենք օգնել հակամարտությունից ամենաշատը տուժած աշակերտներին։ Եթե կցանկանաք միանալ մեզ կամ տեղահանված աշակերտների համար պատրաստել հոգատարության փաթեթներ, ապա գրեք հետևյալ էլեկտրոնային հասցեին․ katrina@teachforarmenia.org։ Երեխաներին աջակցելու համար սեղմեք այստեղ։

Հեղինակներ՝
Արման Գասպարյան | Մանուկ Խաչատրյան | Երվանդ Աբրահամյան

---

Covid-19 համավարակին ի արձագանք՝ Հայաստանի կրթական հաստատությունները՝ փակվելով, ամբողջովին անցան հեռավար ուսուցման։ Այս նոր կրթական պարադիգման հստակ կերպով ցույց տվեց, թե որքան թույլ և փխրուն կարող են լինել դպրոցական ուսուցման ավանդական ձևերը, երբ խոսքը գնում է որակյալ կրթության համընդհանուր հասանելիության մասին։ Այս փոփոխությունը նշանակալից ազդեցություն ունեցավ «Դասավանդի’ր, Հայաստան»-ի գյուղական համայնքներում գտնվող գործընկեր դպրոցների ավելի քան 14,000 աշակերտների վրա։ Այս անորոշ ժամանակներում կրթական հաստատությունները, կազմակերպությունները և ուսուցիչները, այդ թվում «Դասավանդի’ր, Հայաստան»-ի Ուսուցիչ-առաջնորդները օրնիբուն աշխատում էին, քանի որ միաժամանակ թե ջանում էին հասնել ուսումնառության ակնկալվող արդյունքներին, թե ադապտացնում էին ուսումնառության նոր գործիքներ։ 

Հայաստանի քաղաքային կենտրոնների և համարժեք ենթակառուցվածքներ չունեցող գյուղական համայնքների միջև առկա է կրթական հնարավորությունների հասանելիության խորը անհավասարություն, որն էլ առավել սրվեց վերջին գլոբալ մեկուսացման արդյունքում։ «Դասավանդի’ր, Հայաստան»-ում մենք համոզված ենք, որ լիարժեք փոփոխությունը հնարավոր է ու խիստ անհրաժեշտ՝ առկա խնդիրների գնահատման ու կրթական ողջ էկոհամակարգում համատեղ բարեփոխումների մշակման ճանապարհով։    

Ահա հենց այս գաղափարով ոգեշնչված ու ուղղորդվելով կրթական համակարգի վրա COVID-19-ի ազդեցությամբ՝ «Դասավանդի’ր, Հայաստան»-ը մեկնարկեց համատեղ ստեղծարար գործընթաց՝ վերհանելու կրթության ոլորտի՝ համակարգային փոփոխության տանող առաջնահերթությունները։ Դեռևս նախքան համընդհանուր մեկուսացումը՝ «Դասավանդի’ր, Հայաստան»-ը կրթության քաղաքականության հիմնախնդիրների վերաբերյալ սեփական հետազոտությունն անցկացրեց՝ դրանում ներգրավելով 190 բազմաոլորտ դերակատարների։ Այս ողջ գործընթացում մասնակիցներին խնդրեցինք առաջադրել Հայաստանում կրթական անհավասարությունը կրճատող երկարաժամկետ լուծումներ։ Այս գործընթացում ընդգրկվածների մեկ երրորդը «Դասավանդի’ր, Հայաստան»-ի հետ անմիջական առնչություն չունեցող անհատներ են․ նրանց շարքում են 20 աշակերտ, հանրակրթական դպրոցների 18 ուսուցիչ, 11 դպրոցի տնօրեն և տաբեր պետական ու մասնավոր հաստատություններ ներկայացնող 13 գործընկեր։ Մնացած մասնակիցները մեր ծրագրի մասնակիցներն էին, կազմակերպության աշխատակիցները՝ ընդհանուր առմամբ՝ 52 Ուսուցիչ-առաջնորդ, 42 Շրջանավարտ-դեսպան և 34 աշխատակից։ 

Հարցումների և ֆոկուս խմբային քննարկումների ընթացքում մասնակիցները առանձնացրել են հետեւյալ 10 հիմնական կարևորության ոլորտները․

1. Բոլոր ուսուցիչների մասնագիտական կարողությունների շարունակական զարգացում։

2. Կրթության ոլորտում գործող բոլոր դերակատարների միջև երկարաժամկետ ռազմավարական համագործակցության ստեղծում։

3. Հեռավար ուսուցման, ծրագրային հենքով ուսուցման և ինքնակրթության սկզբունքների վրա հիմնվելով՝ նորարար լուծումների և նոր ուսումնառության մոդելների մշակում, ինչպես նաև «էլեկտրոնային դպրոց» մոդելի ստեղծում։

4. Դպրոցի շենքը որպես բազմաֆունկցիոնալ համայնքային կենտրոնի դիտարկում՝ միաժամանակ բարելավելով դպրոցի ենթակառուցվածքային ու տեխնիկական պայմանները։

5. Կրթության երկարաժամկետ ռազմավարության մասնակցային մշակում, որն էլ տեղի ու միջազգային լավագույն փորձի հիման վրա կխթանի նորարարությունը, ինչպես նաև համընդհանուր կրթական արդյունքներին կլինի համահունչ։ 

6. Փոփոխվող աշխարհի առաջնահերթություններին և զարգացման միտումներին համահունչ կրթության բովանդակության արդիականացում։

7. Դպրոցների վարչական աշխատակազմի շրջանում առաջնորդային որակների և կրթության կառավարման հմտությունների ամրապնդում։

8. Դպրոցների աշխատակազմի վարձատրության մեծացում և ուսուցիչների համար կայուն մոտիվացիոն մեխանիզմների ներդնում։

9. Սոցիալ-հոգեբանական աջակցության, սոցիալ-էմոցիոնալ ուսուցման առաջմղում և կյանքի հմտությունների զարգացում ազգային կրթական ծրագրով նախատեսված ակադեմիական ուսումնառության հետ համատեղ։ 

10. Ուսուցիչների վերապատրաստմանն ու մանկավարժական կրթությանը այլընտրանք հանդիսացող մոտեցումների մշակում։ 

Հարցումներն ու ֆոկուս խմբային քննարկումները, իրականում ցույց տվեցին, որ ուսուցիչների կարողությունների զարգացումը և դպրոցների արդյունավետ կառավարումը համարվել էին խիստ կարևոր, քանզի բոլոր 190 դերակատարներն էլ միաձայն նշել էին այս երկու ուղղությունների զարգացման առաջնահերթությունը։ Նախքան COVID-19-ի տարածումը՝ մի քանի խմբեր վերհանել էին ուսուցչական աշխատանքի նորարար մոտեցումների անհրաժեշտությունը, այդ թվում հեռավար ուսուցումն ու ծրագրային հենքով ուսուցումը։ Ներկա իրավիճակն առավել ամրապնդեց դերակատարների կողմից հնչեցված այդ կարիքի հասցեագրման անհրաժեշտությունը։ Հետաքրքիր է, որ մեր հետազոտության արդյունքներն ընդհանուր առմամբ համահունչ են 2030թ․ Ազգային Կրթության Զարգացման Ծրագրի միջոցառումներին, որոնք ընդգծում էին ուսուցիչների կարողությունների զարգացման և արդյունավետ ուսումնառության ծրագրերի մշակման կարևորությունը։ 

Հաշվի առնելով այս գործընթացի մասնակից տարբեր դերակատարների առաջադրած կարծիքներն ու առաջարկները՝ «Դասավանդի’ր, Հայաստան»-ն առաջարկում է սինխրոնիզացնել կրթության համակարգում գործադրվող բոլոր ջանքերը հանուն 21-րդ դարի կրթության կարևորման։ Տարբեր դերակատարներ հստակ ու միահամուռ փոխհամաձայնության են եկել, որ պետք է լինել նորարար։ Հաղթահարելով այս դժվարին ժամանակներն ու ապահովելով յուրաքանչյուր աշակերտի համար հասանելի կրթական հնարավորություններ՝ մենք վստահ ենք, որ հավաքական առաջնորդության և միասնական ջանքերով կրթության ոլորտում հնարավոր է հասնել բեկուն փոփոխությունների։

---

---

by Arman Gasparyan | Manuk Khachatryan | Yervand Abrahamyan

---

In response to the COVID-19 pandemic, educational institutions in Armenia completely switched to distance learning platforms during school closures. This new educational paradigm showcased how fragile our traditional modes of schooling can be in delivering equal access to a quality education. More than 14,000 students at Teach For Armenia’s partner schools  in rural communities were rigidly impacted by this shift. During these troubled times, educational institutions, organizations, and teachers, including Teach For Armenia’s Teacher-Leaders, were stretched as they attempted to meet the expected learning outcomes while frantically adapting to new tools. The inequity of educational opportunities that exists between Armenia's developed urban centers versus rural communities that lack infrastructure were exacerbated by the recent global shutdown. At Teach For Armenia, we believe that by assessing existing problems and designing joint reforms across the education ecosystem, transformation is possible and urgently needed.

Empowered by this idea and triggered by COVID-19’s impact on the system, Teach For Armenia  launched a co-creative process to identify system-change priorities in the field of education. Before the global shutdown, Teach For Armenia conducted its own research on policy issues in education by engaging 190 diverse stakeholders. Through the process, we asked participants to name long-term solutions to issues that confront educational equity in Armenia. A third of those included in the process represent individuals who are not directly affiliated with Teach For Armenia, including 20 students, 18 traditional public school teachers, 11 school principals, and 13 partners from different public and private institutions. The remaining participants included our program participants as well as employees of the organization, totaling 52 Teacher-Leaders, 42 Alumni-Ambassadors, and 34 staff members. 

Through surveys and focus groups, the stakeholders named the following 10 primary focus areas:

1. Continuous development of all teachers’ professional competencies; 

2. Establishment of long-term strategic collaboration between all stakeholders in the field of education;

3. Development of innovative solutions, new learning models based on distance learning, project-based learning, and self-learning principles, as well as the establishment of an “e-school” model; 

4. Reimagining the school building as a multi-purpose community center, improving schools’ physical  conditions;

5. Participatory development of a long-term education strategy that will promote innovation based on local and international best practices and aligned with global educational outcomes; 

6. Modernization of educational content in line with development tendencies and priorities of the changing world;

7. Reinforcement of leadership qualities and education management skills among school administrators; 

8. Increased salary of school staff and establishment of strong motivation mechanisms for teachers; 

9. Promotion of socio-psychological support, socioemotional learning, and the development of life skills in conjunction with academic learning linked to the national curricula; 

10. Develop alternative approaches to teacher training and pedagogical education.

As a matter of fact, the surveys and focus group sessions underscored the importance of teacher’s capacity development as well as effective school leadership, with all 190 stakeholders unanimously pointing to these two topics as priorities. Prior to the outbreak of COVID-19, multiple groups identified the need for innovative teaching practices, including distance learning and project-based learning. The current situation further emboldened these opinions and suggestions mentioned by the stakeholders. Interestingly, it should be noted that our findings on the whole were closely aligned to the actions outlined in the National Education Development Program 2030, which emphasize the importance of teachers’ capacity building and designing efficient study programs. 

Considering all intents and proposals suggested by the various stakeholders engaged in this process, Teach For Armenia recommends synchronizing efforts across the system in order to prioritize 21st century learning. There is clear and broad consensus across diverse stakeholders that we must innovate. To overcome these challenging times and ensure educational equity for every student, we are convinced that through collective leadership and joint efforts we can achieve breakthroughs in education.

---

This year, the “Step Towards Home” educational program was held online for the first time in its history. Over 250 young people participated from 30 countries in the Armenian diaspora. The program included Armenian language and history courses, various guest speakers, educational games, projects, and activities such as carpet weaving, doll making, ceramics, cork recycling, and cooking.

Teach For Armenia Alumni-Ambassadors invested a great deal of effort into designing and implementing the program, which was coordinated by Alumni-Ambassador Armine Gevorgyan. The program was developed by both Armine and Astghik Mnatsakanyan, the Armenian language course was organized by Alberta Piroyeva, and the Armenian history course was designed by Narek Hakobyan. The organizing team also included Sose Ghazaryan and the following 17 Teacher-Leaders, representing the first four cohorts of Teach For Armenia’s two-year Leadership Development Program:

• Armenian language – Alberta Piroyeva, Ani Sahakyan, Mariam Aghababyan, Ani Gyadukyan, Anushik Meliksetyan.

• Armenian history – Narek Hakobyan, Garik Tsatryan, Gor Msrikyan, Mane Ghevondyan, Melik Mkrtchyan, Ani Mkrtchyan.

• Educational games – Elya Sahakyan, Arman Minasyan, Melik Mkrtchyan, Artashes Aristakesyan, Anushik Melkonyan.

• Projects – Ani Sahakyan, Tigran Arushanyan, Anushik Melkonyan, Arman Minasyan, Astghik Mnatsakanyan.

• Debate club – Gor Msrikyan, Hovhannes Harutyunyan.

Here are some highlights of reflections from our Alumni-Ambassadors:

“We all know that the Step Towards Home program enjoys wide popularity in the Armenian diaspora, its greatest draw being the opportunity to visit Armenia. But due to the pandemic, it seemed impossible to carry out the program this year. The idea that the program could be implemented in an entirely different format was greeted with skepticism at first. Today, I am happy to confirm that by virtue of our team’s hard work, the program exceeded everyone’s expectations. This year’s project has a special place in our hearts because the excitement and enthusiasm of the participants and their parents was tangible, even virtually. We developed a  detailed program with a special approach to each and every participant.” 

-Armine Gevorgyan

---

“It was a pleasure to be a part of this project and interact with Armenians from the diaspora. It was even more gratifying to coordinate the four projects implemented with  Armenia-based students. I was often amazed by the students and their body of knowledge. I would like to emphasize the meaningful and unique role that this program has played in  bridging the divide between Armenians in the diaspora and homeland.”

                                                                                                     -Arman Minasyan

---

“It was truly exciting to get to know Armenian children from the diaspora who have never been to Armenia, yet know so much about our country.”

                                                                                          -Artashes Aristakesyan

---

“Although this year’s Step Towards Home program was held online, it still allowed participants to enjoy a virtual tour of historical and architectural sights around Armenia. My greatest achievement was leading two classes of children at different ages to gradually overcome linguistic barriers that they faced in the first few classes. Lesson after lesson, they spoke and understood Armenian better, and this is the whole point of the program. With such success achieved in just a few lessons, imagine how much greater our impact could be if we had similar online Armenian language and history courses all year round — resembling something like a “Sunday school.” 

What I feel confident about is that we have brilliant young people living around the world who are preserving their Armenian identity. We managed to develop a close connection with our students, and we’ve started to miss them already even though we keep in touch online. We have become good friends and can’t wait to have them back in Armenia.”

-Melik Mkrtchyan

---

“If I were asked what Step Towards Home is about, I would describe it as a lifestyle rather than a program. It allows people far from home to take steps back towards their homeland. If I were asked what I teach, I would say that I teach the motherland through language, speech, culture, and love. Step Towards Home lessons differ from what we do at school, no matter how much I try to treat the latter in a special way. They are different because here I work with people who share an Armenian background, but a little less of the Armenian culture, language, thinking, and lifestyle. Through the lessons, I observe them in order to reveal traces of the Armenian homeland from inside of them. And when I manage to do that, I’m awakening their heritage like a lost memory.

 Have you ever had that feeling of remembering something buried deep inside of you? As if you used to know something well, feel something, experience something, and now it seems somehow alien and blurred in your memory? Or, as if something is both yours and not quite? It’s the same thing here. You know you are Armenian, but you don’t have strong memories of it. You feel an  intimate connection with your homeland, but you don’t have a clear recollection of what exactly. What we are doing here is recreating memories of our character, our home, and identity. We recreate them in order to walk towards ourselves and never forget who we are. We are awakening ourselves. And as for me — I’m teaching Armenia.”

-Mariam Aghababyan

---

“Walking into a classroom is always exciting. You hold your breath to see what’s coming next. Now, imagine what it feels like being thousands of miles away from your students. And you’re not sure if they will understand your Armenian, whether you can get them interested, and teach them something in a short period of time.

And then it all fell into place! Everyone was so warm-hearted, inspired and curious — jokes emerged from the language barrier, wide-open eyes, insights into their roots, and an explicit and intuitive longing for them.

It was hard to imagine a young man who doesn’t recognize the Armenian alphabet starting to read Armenian in just a few lessons. The results surpassed all expectations. Now, I know or I try to believe that they will come back home one day. We will be waiting for them.

-Ani Gyadukyan

---

“Young people from different countries in the diaspora had an opportunity to learn and develop their knowledge of Armenian, have a closer look at their history and culture, and make new connections with young people like them from around the world. The takeaway is that students and teachers on the opposite sides of a screen can create an intimate atmosphere to make friends, laugh, be inspired, and both learn from and teach each other. Evidence of the program’s success are the lasting connections between participants and their teachers, as well as requests from parents to continue the program year-round.”

- Mane Ghevondyan   

---

---

Այս տարի «Քայլ դեպի տուն» ուսումնաճանաչողական ծրագրիրն առաջին անգամ անցկացվեց հեռավար, որին մասնակցեց ավելի քան 250 սփյուռքահայ երիտասարդ՝ աշխարհի 30 երկրից: Ծրագրում ներառված էին Հայոց լեզվի, Պատմաճանաչողության դասընթացներ, Կրթական խաղեր, Նախագծեր, ինչպես նաեւ Կարպետագործության, Տիկնիկագործության, Կավագործության, Խցանների վերամշակման, Խոհարարության աշխատարաններ և հանդիպումներ հյուր բանախոսների հետ:

Ծրագիրի իրականացման գործընթացում անգնահատելի է «Դասավանդի’ր, Հայաստան»-ի Շրջանավարտ-դեսպանների ջանքերն ու ներդրումը՝ ի դեմս Շրջանավարտ-դեսպան Արմինե Գևորգյանի համակարգման։ Ծրագիրը մշակվել է դեսպաններ Արմինե Գևորգյանի և Աստղիկ Մնացականյանի կողմից, Հայոց լեզվի դասընթացը մշակել է Ալբերտա Պիրոևան, Պատմաճանաչողությունը՝ Նարեկ Հակոբյանը, կազմակերպչական թիմում ներգրավված էր Սոսէ Ղազարյանը, իսկ 17 դասավանդող ուսուցիչներն էին  «Դասավանդի’ր, Հայաստան» հիմնադրամի Առաջնորդության զարգացման երկամյա ծրագրի առաջինից չորրորդ սերունդների մասնակիցները՝

• Հայոց լեզու - Ալբերտա Պիրոևա, Անի Սահակյան, Մարիամ Աղաբաբյան, Անի Գյադուկյան, Անուշիկ Մելիքսեթյան։ Պատմաճանաչողություն - Նարեկ Հակոբյան, Գարիկ Ծատրյան, Գոռ Մսրիկյան, Մանե Ղևոնդյան, Մելիք Մկրտչյան, Անի Մկրտչյան։ Կրթական խաղեր - Էլյա Սահակյան, Արման Մինասյան, Մելիք Մկրտչյան, Արտաշես Արիստակեսյան, Անուշիկ Մելքոնյան։

• Նախագծեր - Անի Սահակյան, Տիգրան Առուշանյան, Անուշիկ Մելքոնյան, Արման Մինասյան, Աստղիկ Մնացականյան։

• Բանավեճի ակումբ - Գոռ Մսրիկյան, Հովհաննես Հարությունյան։

Ստորեւ կարող եք ծանոթանալ մեր Շրջանավարտ-դեսպանների տպավորություններին ու մտքերին։

«Գաղտնիք չէ, որ «Քայլ դեպի տուն» ծրագիրը  սփյուռքում մեծ համբավ ունեցող ծրագիր է,  որին մասնակցելու մեծագույն մոտիվացիան Հայաստան գալն է: Այս տարի, պայմանավորված համավարակով, պարզապես անհնար էր թվում ծրագրի իրականացումը: Այն միտքը, որ հնարավոր է լինելու կյանքի կոչել ծրագիրը բոլորովին այլ ձևաչափով, այլ հարթակում, ամենասկզբում մեծ կասկածի տեղիք էր տալիս շատերի մոտ: Ուրախությամբ եմ արձանագրում, որ պրոֆեսիոնալ թիմի կատարած անհավանական աշխատանքի արդյունքում ծրագիրը գերազանցեց բոլորի սպասումները: Տպավորությունները յուրահատուկ են այն առումով, որ հուզմունքն ու խանդավառությունը մասնակիցների ու ծնողների մոտ շատ էր անգամ առցանց հաղորդակցման դեպքում: Իրականացվել է մանրակրկիտ մշակված ծրագիր, որտեղ յուրաքանչյուր մասնակացի ցուցաբերվել է տարբերակված մոտեցում»:

- Արմինե Գևորգյան

---

«Շատ հաճելի փորձառություն էր նախագծին մասնակցել ու շփվել սփյուռքի մեր հայրենակիցների հետ։ Կրկնակի հաճելի էր համակարգել հայաստանաբնակ աշակերտների հետ համատեղ իրականացված 4 նախագծերի ամբողջ ընթացքը։ Մասնակիցների գիտելիքները տեղ-տեղ զարմացնում էին։ Ցանկանում եմ առանձնահատուկ ընդգծել ծրագրի կարևորությունը՝ այն հանդիսանում է յուրօրինակ կամուրջ սփյուռքի և հայրենիքի միջև»։  

                                                                                                                     - Արման Մինասյան

---

«Շատ հետաքրքիր էր ծանոթանալ արտասահմանի հայ մանուկների հետ, ովքեր չեն եղել Հայաստանում, բայց իրենց հայրենիքի մասին բազմաթիվ տեղեկություններ ունեն»։ 

                                                                                                         - Արտաշես Արիստակեսյան

---

«Ճիշտ է, այս տարի «Քայլ դեպի տուն 2020»-ը առցանց տարբերակով անցկացվեց, բայց դա ամենևին չխանգարեց, որպեսզի մասնակիցները կարողանային Հայաստանի մի շարք պատմաճարտարապետական վայրերում վիրտուալ ճանապարհորդություններ կատարել: Իսկ ինձ համար, թերևս, ամենամեծ ձեռքբերումն այն էր, որ իմ երկու խմբերի աշակերտները, որոնք տարիքային որոշակի տարբերություններ ունեին, ինչպես նաև լեզվական-խոսակցական դժվարություններ առաջին դասերի ժամանակ, արդեն իսկ հաջորդ դասերի ժամանակ այդ խոչընդոտը աստիճանաբար հաղթահարում էին. խոսում ու հասկանում էին հայերեն, որովհետև հենց այդպես էր այս հրաշք ծրագրի հիմնական գաղափարներից մեկը: Ես կարծում եմ ՝ եթե այս մի քանի դասերի ընթացքում կարող է նման արդյունք ունենալ, ապա որքան լավ կլիներ, եթե այս առցանց տարբերակով ամբողջ տարին լիներ նմանատիպ դասեր հայոց լեզվից ու պատմությունից` այսպես ասած կիրակնօրյա դասերի տեսքով: Կարող եմ մի բան հստակ փաստել, որ ունենք աշխարհի տարբեր ծայրերում ապրող և հայի ինքնությունը պահող հրաշք երիտասարդներ, հրաշք հայորդիներ...Մենք շատ սիրեցինք մեր աշակերտներին ու արդեն հասցրել ենք կարոտել, չնայած որ մշտապես առցանց տիրույթում մշտապես կապի մեջ ենք ու լավ ընկերներ ենք դարձել, որոնց անհամբեր սպասում ենք արդեն Հայաստանում»:

                                                                                                                         - Մելիք Մկրտչյան

---

«Եթե ինձ հարցնեն,  թե ի՞նչ է «Քայլ դեպի տուն»-ը, ես կպատասխանեմ, որ այն ոչ թե ծրագիր, այլ ապրելաձև է, որի միջոցով տնից հեռու գտնվող մարդիկ կարողանում են դեպի տուն ուղղել իրենց քայլերը: Եթե ինձ հարցնեն, թե ի՞նչ եմ դասավանդում, ես կասեմ՝ հայրենիքը՝ լեզվով, խոսքով, մշակույթով և սիրով: Ինձ համար «Քայլ դեպի տան» դասերը տարբերվում են դպրոցներում անցկացվող դասերից, որքան էլ որ վերջիններիս ես յուրահատուկ մոտեցում տամ: Տարբերվում են, որովհետև այստեղ ես աշխատում եմ մարդկանց հետ, ովքեր հայ են արյունով ու մի քիչ հայ մշակույթով, լեզվով, խոսքով կամ ապրելաձևով: Այս դասերի ընթացքում ես զննում եմ նրանց ու նրանց մեջ փորձում եմ հայտնաբերել հային, հայրենիքը... հայտնաբերելուց հետո ես փորձում եմ արթնացնել իրենց տեսակը: Սա նման է մոռացված հիշողության: Երբևէ ունեցե՞լ եք զգացում, որ որևէ բան հիշում եք չհիշելու պես...Թվում է, թե մի ժամանակ Դուք շատ լավ ճանաչել, զգացել, ապրել եք այդ երևույթը, իսկ հիմա մի տեսակ օտար, մի տեսակ մթնած է ձեր հիշողությունը, զգացե՞լ եք, որ ինչ-որ բան Ձերն է, բայց այնքան էլ Ձերը չէ: Հիմա էլ նույնն է. դու գիտես, որ հայ ես, բայց թույլ են հիշողություններդ, քեզ թվում է, թե մի հարազատ բան կա հայրենիքում, սակայն հիշողությունն է մթնած: Մենք այստեղ հիշողություններ ենք ստեղծում մեր տեսակի մասին, մեր տան, մեր էության մասին: Ստեղծում ենք, որ դեպի մեզ քայլենք ու չմոռանանք, թե ով ենք: Մենք արթնացնում ենք մեզ.... Իսկ ես դասավանդում եմ Հայաստանը»:

- Մարիամ Աղաբաբյան

---

«Միշտ էլ դասարան մտնելը հուզիչ է, և շունչդ պահած սպասում ես, թե ինչ կլինի: Իսկ ի՞նչ զգացողություններ ես ապրում, երբ աշակերտներիցդ քեզ բաժանում են հազարավոր կիլոմետրեր, երբ չգիտես անգամ` կհասկանա՞ն նրանք քո հայերենը, կկարողանա՞ս հետաքրքրել ու սովորեցնել նրանց այդքան կարճ ժամկետներում: Ու սկսվեց: Այնքան ջերմ էին բոլորը, ոգևորված, հետաքրքրված: Լեզվական դժվարությունների արանքից հորդող կատակներ, լայն բացված աչքեր, հայացք սեփական արմատներին ու կարոտ` բացահայտ կամ բնազդային: Դժվար էր անգամ պատկերացնել, որ հայերեն տառեր չիմացող պատանին մի քանի դաս հետո կարդալու է հայերեն: Արդյունքները գերազանցեցին բոլոր սպասելիքները: Հիմա գիտեմ կամ պարզապես ուզում եմ հավատալ, որ նրանք անպայման գալու են: Մենք սպասելու ենք..» 

- Անի Գյադուկյան  

---

«Պատանիներ սփյուռքի տարբեր երկրներից հնարավորություն ունեցան սովորել և զարգացնել իրենց մայրենի լեզուն, ճանաչել իրենց պատմությունն ու մշակույթը, հաստատել նոր կապեր աշխարհի տարբեր երկրներում գտնվող իրենց հայրենակիցների հետ: Ծրագրի ձեռքբերումն այն է, որ աշակերտն ու ուսուցիչը գտնվելով էկրանից այն կողմ կարողացել են ստեղծել անմիջական միջավայր՝ ընկերանալ, ծիծաղել և հուզվել, սովորել և կրթել միմյանց: Ծրագրի հաջողության մասին են վկայում երեխաների և ուսուցչի կապի շարունակականությունը նույնիսկ ծրագրի ավարտից հետո, ինչպես նաև տարբեր ծնողների կողմից հնչող առաջարկությունները՝ ծրագիրը ամբողջ տարվա համար կազմակերպել»:

                                                                                                              - Մանե Ղևոնդյան

---

«Մեր ապագան յուրաքանչյուր հեռավոր համայնքում է, յուրաքանչյուր դասարանում: Որպես նորարարներ, ուսուցիչներ և հասարակություն` մեր խնդիրն է գտնել այդ նորարարական մտքերը, խթանել դրանց աճը, բացահայտել թաքնված ներուժը այն գաղափարների, որոնք կարող են հանգեցնել կայուն փոփոխությունների»։

ՀԱՅԿՈՒՀԻ ՀՈՎՀԱՆՆԻՍՅԱՆ • Նորարարությունների գծով ղեկավար

---

Անհրաժեշտ է բերրի հող, որը կստեղծի հետաքրքրություն, ցանկություն զարգացնելու փորձառություն ու հմտություններ՝ նորարարության միջոցով յուրաքանչյուր երեխայի կրթությունն ավելի լավը դարձնելու համար։

Այս տարի «Դասավանդի’ր, Հայաստան»-ը նշում է Նորարարության 6 տարին: Այս տարիների ընթացքում Հիմնադրամը հաջողությամբ աշխատել է իր տեսլականի ուղղությամբ՝ փոխելով ընկալումները կրթության և ուսուցիչների վերաբերյալ եւ հիմնելով նոր կրթական մշակույթ:

«Դասավանդի’ր, Հայաստան»-ում մենք խթանում ենք նորարարությունը առաջնորդության յուրաքանչյուր մակարդակում. աշակերտ-առաջնորդներ, Ուսուցիչ-առաջնորդներ եւ Շրջանավարտ-դեսպաններ։ Այս ամռան ընթացքում 300 աշակերտներ մասնակցեցին «Դասավանդի’ր, Հայաստան»-ի Աշակերտական առաջնորդության ճամբարին, որի ընթացքում բացահայտեցին  Փոփոխության հենքով ուսումնառությունը եւ կարողացան մշակել համայնքային ազդեցության 24 ծրագրեր, որոնք իրականացվելու են ուսումնական տարվա ընթացքում։ Նրանք կծառայեն որպես առաջնորդներ և որպես օրինակ, թե ինչպես կարելի է զարկ տալ նորարարությունը երկրի բոլոր անկյուններում։

Մեր Ուսուցիչ-առաջնորդներն էլ ուսումնասիրում են Դիզայն մտածողությունը, որը օգնում է նրանց ստեղծել նորարարական գաղափարներ, մշակել և իրականացնել ազդեցիկ նախագծեր իրենց տեղակայման համայնքներում: Այդ նախագծերը համատեղ ղեկավարվում են աշակերտների, ծնողների և, ընդհանուր առմամբ, համայնքի հետ` նպատակ ունենալով խթանել քաղաքացիական պատասխանատվությունը, տեղական հնարամտությունը և գլոբալ կապերը: 

Եվ երբ նրանք ավարտում են Ծրագիրը եւ միանում մեր Շրջանավարտ-դեսպանների շարժմանը, մենք ողջունում ենք նրանց նորարարական գաղափարները ավելի մասշտաբային փոփոխություններ ստեղծելու համար. 2020-ի մայիսին «Դասավանդի’ր, Հայաստան»-ը մեկնարկեցը «Կայծ»-ը՝  Հայաստանում կրթական ստարտափերի համար առաջին սոցիալական նորարարական ինկուբատորը:

Հայտադիմումը բաց էր նաև այլ նորարարների և կրթության ոլորտում փորձառուների համար, ովքեր հրավիրվեցին միանալ «Դասավանդի’ր, Հայաստան»-ի համայնքին և ունեցան հնարավորություն «Կայծ»-ում Շրջանավարտ-դեսպանների հետ զարգացնել իրենց գաղափարները։

COVID-19-ը մի շարք մարտահրավերներ նետեց կրթությանը: Դա այն ժամանակն էր, երբ մենք սկսեցինք ընդունել հայտեր Ծրագրի 4 ամիս տևողությամբ «INSPIRE» փուլի համար, որը վերափոխվել էր եւ դարձել ամբողջովին առցանց: Մեր բոլոր մտահոգություններն ու կասկածները ցրվեցին, երբ շատ կարճ ժամանակահատվածում 120 հայտադիմում ստացանք: Սա եւս մեկ անգամ հաստատեց, որ ճիշտ ժամանակն էր խթանելու կրթության ոլորտում սոցիալական նորարարությունը։

Ծրագրի «INSPIRE» փուլը մենք սկսեցինք 73 մասնակիցներով, որոնք հետագայում կազմեցին 32 թիմ 32 յուրօրինակ գաղափարներով՝ Հայաստանում կրթությունը նորարարության միջոցով փոխակերպելու համար:

Այս 4 ամիսների ընթացքում թիմերն ունեցել են ավելի քան 30 սեմինարներ և դասընթացներ ոլորտի փորձագետների և «Դասավանդի’ր, Հայաստան»-ի անձնակազմի հետ: Նրանց շարունակական աջակցություն էին ցուցաբերում «Դասավանդի’ր, Հայաստան»- ի անձնակազմի մենթորները: Այս ընթացքը թիմերի համար շատ արդյունավետ և արժեքավոր՝ իրենց գաղափարները զարգացնելու և դրանց իրականացմանը սկիզբ դնելու համար:

Թիմերն իրենց առջեւ ունեին 4 կարեւոր ուղենիշեր, որոնք պետք է հաղթահարեին՝ մարտահրավեր նետելով իրենց գիտելիքներին ու կարողություններին այնպիսի ոլորտներում, ինչպիսիք են շուկայի հետազոտությունը, սոցիալական ազդեցության չափումը, նպատակներն սահմանումը, բիզնես մոդելները և բյուջետավորումը, արտադրանքի շուկայահանումը, պատշաճ թվային ներկայության ապահովումը և այլ կարևոր հմտություններ, որոնք կօգնեն նվազագույն կենսունակ պրոդուկտը (MVP) ստեղծելու գործում։

Սեպտեմբերի 19-ին 13 թիմեր, որոնք հաջողությամբ հաղթահարել են այս ուղենիշերը, եզրափակիչ փուլում ներկայացնելու են իրենց գաղափարները ժյուրիին: Այս տարի հաղթող ստարտափները իրենց նվազագույն կենսունակ պրոդուկտները մշակելու համար կստանան 45 հազ. ԱՄՆ դոլար սկզբնական ֆինանսավորում՝ 3 տարբեր ուղղություններով.

✨ ստարտափներ՝ «Դասավանդի'ր, Հայաստան»-ի Շրջանավարտ-դեսպանների ղեկավարմամբ

✨ ստարտափներ՝ «Դասավանդի'ր, Հայաստան»-ի  Շրջանավարտ-դեսպանների մասնակցությամբ

✨ ստարտափներ, որոնք ղեկավարում են նորարարներ եւ նոր են միացել «Դասավանդի'ր, Հայաստան» համայնքին։

Սեպտեմբերի 19-ին միասին կկարողանանք տեսնել թիմերի առաջխաղացումը, կրթության ոլորտում առկա հնարավորությունները եւ կկարողանանք վայելել թիմերի փիչինգները։

«Ապագան միայն Սիլիկոնային հովտում չէ»: Միանշանակ այո! Ապագան յուրաքանչյուր հեռավոր համայնքում է, յուրաքանչյուր դասարանում: Որպես նորարարներ, ուսուցիչներ և հասարակություն` մեր խնդիրն է գտնել այդ նորարարական մտքերը, բացահայտել թաքնված ներուժը, մշակել դրանց աճը եւ ներդնում կատարել կրթության ուժի նկատմամբ սիրո և հավատի մեջ։ 

«Դասավանդի’ր, Հայաստան»-ում մենք հավատում ենք, որ կրթության մեջ արված ներդրումները ունեն ամենամեծ Ներդրումից վերադարձի (ROI) գործակիցը, և «Կայծ»-ում, սկզբնական ֆինանսավորում տրամադրելով կրթական ստարտափներին, մենք սկիզբ ենք դնում մեր բոլորի նորարար ապագային։

---

---

---

“The future happens in each and every remote community, in each and every classroom. Our task as innovators, as educators, and as a society in general is to find those innovative minds, plant a seed, pour our love, cultivate growth, and reveal the hidden potential in ideas that have the potential to create enduring change.”

HAYKUHI HOVHANNISYAN • Innovation Manager

---

Fertile soil is needed to cultivate the curiosity and desire to harness expertise and skills in order to make education better for every child through innovation. 

This year Teach For Armenia celebrates six years of Innovation! Over the years, Teach For Armenia has successfully worked towards its vision, undoubtedly changing perceptions about education, educators, and the culture of teaching, and learning. 

At Teach For Armenia we foster innovation at every level of leadership — through Student-Leaders, Teacher-Leaders, and Alumni-Ambassadors.

This summer, 300 students across 24 communities participated in TFA’s Virtual Student Leadership Camp, where they explored Change Based Learning and developed Community Impact Projects to be implemented during the school year. They will serve as leaders and as examples of how to spark innovation in every corner of the nation.

Meanwhile, through online video modules, our newest Teacher-Leaders are currently exploring the Design Thinking framework  that supports them to generate innovative ideas, develop and projects that will have a meaningful impact in their communities. Those projects will be co-led by students, parents, and community members to foster civic responsibility, local ingenuity, and global connectivity. 

Once Teacher-Leaders become Alumni-Ambassadors, we welcome them to innovate at an even larger scale throughout Armenia and beyond: In May 2020, TFA launched Káits — Armenia’s first social innovation incubator for educational startups.

We opened the application to other innovative minds and experienced educators as well, inviting them to join the TFA community and start their journey from idea to MVP with our Alumni-Ambassadors at Káits.

COVID-19 has posed immense challenges to education. The application launch and 4-month long “Inspire” stage of the program had to be redesigned to be fully online. However, all of our concerns and doubts were dispelled when we received 120 applications in a very short period of time. This confirmed, once again, that it was the right time to promote social innovation in the field of education!

We started the Inspire stage of the program with 73 participants, who later formed 32 teams, each with a unique ideato transform education in Armenia.

Over the course of four months, the teams participated in more than 30 workshops and training sessions with industry experts and TFA staff. They received ongoing support from dedicated mentors appointed by TFA, who invested their time and expertise, and shared their visions with teams. This was a productive and valuable experience for the teams, during which they developed their ideas and got them off the ground.

As a part of the program, the participating teams had to meet four milestones with their new knowledge and competencies in conducting market research, measuring social impact, setting goals, finding best business models, budgeting, marketing their products, ensuring a proper digital presence, and other important skills in order to launch a successful pilot.

The 13 teams who successfully met those milestones have been chosen to proceed to the final round of the competition and pitch their ideas to a panel of judges. This year, Teach For Armenia will be awarding $45,000 USD in prizes as seed funding to build minimum viable products (MVPs). The winners will be chosen from 3 categories:

✨ Startups led by Teach For Armenia Alumni-Ambassadors

✨ Startups having Teach For Armenia Alumni-Ambassadors as team members

✨ Startups led by innovators who are new to the Teach For Armenia community

On September 19th, we will gather together to see the progress that teams have made over the past four months, to explore opportunities in the field of education, and enjoy innovative and impactful startup pitches.

As Peter Thiel says in Zero to One: “The future does not happen in Silicon valley only.” This is absolutely right! It can happen in each and every remote community, in each and every classroom. Our task as innovators, as educators, and as a society in general is to find those innovative minds, plant a seed, pour our love, cultivate growth, and reveal the hidden potential in ideas that have the potential to create enduring change.

At Teach For Armenia, we believe that education has a high return on investment, and through Káits seed funding we are planting innovation for the future.

---

RUIZ CLARK • Interim CEO at Teach For Armenia

---

The potential of people is like carbon. It is often overlooked and disregarded by many as wasted breath. Carbon is all around us, as common as the air that we expel from our lungs. However, with the right conditions, carbon can transform into diamonds.

This summer, Teach For Armenia witnessed the creation of diamonds. 

Diamonds, like the students of Sarigyugh, who recently pitched an idea to upgrade their community’s water sanitation system. For a similar project in a neighboring province, another group of students visited the local mayor, demanding statistics on the town’s water quality. They would not relent until they had the data they wanted, explaining that they needed the information as a part of Teach For Armenia’s Virtual Student Leadership Camp.

The students of Bagaran also sparkled like gemstones, pitching an idea that garnered sponsorship from Ucom. The students will be creating a museum to showcase the beauty of their village. Meanwhile, the students of Lernahovit will be curating plaques throughout the town to commemorate the community’s history. Ani, a student who is a part of the initiative, expressed: “I realize now how much I love my village… the camp taught me how to re-evaluate my surroundings and appreciate what I have. We have studied, researched, and thought a lot about the village’s infinite potential, and how we can channel it to create progress.”

Even in the villages that were affected by the recent conflict in Tavush, students managed to stay engaged despite having to log-in from bunkers. One group of students from Choratan will be developing “Boundless,” a trilingual blog that aims to break negative stereotypes about life in border communities. Their idea captured the interest of Armenian Public TV, which recently interviewed two of the students as well as Ani Khachatryan, their teacher. As Ani explained during the interview: “We believe that communities are not areas full of problems. Rather, they are the opposite, full of infinite possibilities. We tried to educate our students to be true leaders, with the potential to discover those endless possibilities.” 

All in all, 300 students participated in Teach For Armenia’s Virtual Student Leadership Camp. Internet connectivity was sponsored by Ucom, and each student was equipped with a tablet thanks to those who contributed towards our recent capital campaign. Through the crowdfunding effort, over 330 individuals from around the world donated, enabling Teach For Armenia to purchase 1,500 devices for students who have been locked out of education since early March. The global outpour of support further propelled us in our push to end the digital divide, an initiative that was launched in response to the Ministry of Education’s call to action at the start of school closures.

Through the camp, our students created video pitches for Community Impact Projects, resulting in 24 semi-finalists. Due to the generosity of private donors, all three border communities in Tavush are receiving funding for their ideas. Meanwhile, in addition to Ucom’s sponsorship of the project in Bagaran, DHL will be covering the remaining 20 projects through an employability initiative orchestrated through Teach For All.

None of this would have happened without COVID-19.

Sometimes, crisis forces innovation. This was certainly true for us at Teach For Armenia. The system-wide shutdown pushed us to come to terms with the digital divide. We could no longer brush aside the technological inequities facing our students. Furthermore, we had to reevaluate our educational philosophy. Traditional approaches to instruction would only lead to the status quo, and COVID-19 revealed how dangerous the status quo can be.   

Our answer to this conundrum was Change-Based Learning. Within the span of a month, we overhauled our teacher training program, and designed a comprehensive suite of video modules coupled with online coaching. Leveraging the national syllabus, we also developed a sample curriculum to promote student leadership that would bolster academics.

In the end, our hypothesis proved right. If you provide students the space to lead, their desire to drive change and learn will become an unstoppable force. Not only did our students produce innovative project proposals and inspiring video pitches, we also witnessed accelerated learning.

On a 5-point scale, our students grew by nearly an entire level on Teach For Armenia’s Student Voice Rubric. When it came to student perceptions regarding their own leadership ability, we saw a 7.5% increase in “self-management,” while our elementary students demonstrated a 20% jump in social awareness. Most striking were the academic outcomes. Studies have shown that project-based learning deepens content mastery, and the results from our camp confirm this. Across all grades and subjects, our students scored an average mastery rate of 76%, with 82% for questions that tested knowledge recall. When it came to critical thinking, we saw a 20% increase overall and a 30% spike in our Social Studies classes. Given what our teachers were able to accomplish through a 3-week camp, we are excited to see what they achieve with their students through a full academic school year.

Back in February, Teach For Armenia finished the process of developing its Kochari. As a team, we coalesced around the need to redesign our program; a shift to student-led community impact was in order. At the time, we were blissfully ignorant of the chaos that would soon ensue. Then, COVID-19 struck. Like gasoline to a fire, the virus accelerated our thinking. It pushed us to evolve more quickly.

The world has certainly been under considerable pressure since the onset of the pandemic. In many ways, our systems and structures have buckled. However, despite the pressure, our students have taught us an important lesson: like carbon, they have the potential to become diamonds.

---

---

ՌՈՒԻԶ ԿԼԱՐԿ • «Դասավանդի’ր, Հայաստան»-ի Գործադիր Տնօրենի Ժամանակավոր պաշտոնակատար

---

Մարդու ներուժը նման է ածխածնի․  շատերը այն հաճախ անտեսում ու շրջանցում են, ինչպես վատնված շունչը։ Ածխածինն ամենուր է, այնպես ինչպես մեր թոքերից արտամղվող օդը։ Այդուհանդերձ, համարժեք պայմաններում ածխածինը կարող է վերածվել ադամանդի։

Այս ամռանը «Դասավանդի’ր, Հայաստան»-ի թիմը ադամանդների ստեղծման ականատեսը դարձավ․ Սարիգյուղի աշակերտների, ովքեր վերջերս առաջ բերեցին մի այնպիսի գաղափար, որի արդյունքում պետք է բարեկարգվի իրենց համայնքի ջրամատակարարման համակարգը։ Հարևան համայնքի երիտասարդները մեկ այլ նմանօրինակ ծրագրի իրագործման նպատակով այցելեցին համայնքի ղեկավարին՝ պահանջելով իրենց քաղաքի ջրի որակն ապացուցող վիճակագրությունը։ Նրանք մտադիր չէին նահանջել, քանի դեռ պահանջվող տվյալները չեն ստացել՝ պարզաբանելով, որ այդ տվյալներն իրենց անհրաժեշտ են «Դասավանդի’ր, Հայաստան»-ի Աշակերտական առաջնորդության վիրտուալ ճամբարի շրջանակներում։

Բագարանի աշակերտները նույնպես փայլեցին՝ ստեղծելով այնպիսի գաղափար, որի իրագործման հովանավորը դարձավ Ucom ընկերությունը։ Նրանք հիմնելու են իրենց գյուղի գեղեցկությունը ցուցադրող թանգարան։ Միևնույն ժամանակ, Լեռնահովիտի աշակերտները նախաձեռնում են ողջ քաղաքում պաստառների տեղադրում, որոնք կոգեկոչեն քաղաքի պատմությունը։ Նախաձեռնության անդամ, դպրոցի աշակերտ Անին ասաց․«Ես հիմա եմ հասկանում, թե որքան եմ սիրում իմ գյուղը ․․․ ճամբարն ինձ սովորեցրեց վերագնահատել իմ բնակավայրն ու արժևորել իմ ունեցածը։ Մենք ուսումնասիրել, հետազոտել ու վերլուծել ենք գյուղի անսահմանափակ ներուժը, ինչպես նաև այն, թե ինչպես կարող ենք այն օգտագործել՝ ի նպաստ գյուղի զարգացման»։ 

Նույնիսկ Տավուշի՝ վերջերս ակտիվացած սահմանային համակամարտությունից տուժած գյուղերում, աշակերտները կարողանում են մասնակցություն ցուցաբերել տարբեր նախաձեռնություններին՝ չնայած նրան, որ համացանցին ստիպված էին միանալ ապաստարաններից։ Չորաթանից աշակերտների մի խումբ ստեղծելու և զարգացնելու է մի եռալեզու բլոգ «Անսահման» անվամբ, որի նպատակն է կոտրել սահմանամերձ համայնքների կյանքի վերաբերյալ բացասական կարծրատիպերը։ Նրանց գաղափարը գրավեց Հանրային Հեռուստաընկերության ուշադրությունը, որը վերջերս հարցազրույց անցկացրեց երկու աշակերտների և նրանց ուսուցչի՝ Անի Խաչատրյանի հետ։ Ինչպես Անին էր պատմել իր հարցազրույցում․ «Մենք համոզված ենք, որ համայնքները խնդիրներով լի բնակավայրեր չեն։ Ընդհակառակը, դրանք լի են անսահման հնարավորություններով։ Մենք փորձում ենք մեր աշակերտներին կրթել՝ լինելու իսկական առաջնորդներ՝ օժտված այդ անսահման հնարավորությունները բացահայտելու կարողությամբ»։ 

Ընդհանուր առմամբ 300 աշակերտ է մասնակցել «Դասավանդի’ր, Հայաստան»-ի Աշակերտական առաջնորդության վիրտուալ ճամբարին։ Համացանցի հասանելիությունն ապահովեց Ucom ընկերությունը, իսկ մեր վերջերս անցկացրած դրամահավաք-արշավի նվիրատուների շնորհիվ  յուրաքանչյուր աշակերտի տրամադրվեց մեկ պլանշետ։ Դրամահավաք-արշավի օգնությամբ ողջ աշխարհից ավելի քան 330 անհատներ նվիրատվություն կատարեցին՝ օգնելով «Դասավանդի’ր, Հայաստան»-ին ձեռք բերել 1500 թվային սարքավորումներ այն ուսանողների համար, ովքեր մարտ ամսից ի վեր ունեին առցանց կրթությունը շարունակելու խնդիր։ Աջակցության համընդհանուր տարափը էլ ավելի մեծ խթան դարձավ մեզ համար՝ նպաստելու թվային մեկուսացման վերացմանը։ Վերջինս ՀՀ կրթության նախարարության՝ դպրոցների փակման նախաշեմին արված կոչին արձագանքող մի նախաձեռնություն էր։  

Ճամբարի շրջանակներում մեր աշակերտները ձայնագրեցին Համայնքի զարգացմանը նպաստող ծրագրերի տեսաներկայացումներ, որոնց արդյունքում 24 մասնակից անցան կիսաեզրափակիչ փուլ։ Մասնավոր նվիրատուների շնորհիվ Տավուշի սահմանամերձ երեք համայնքները ստացան ծրագրերի իրականացման համար անհրաժեշտ ֆինանսավորում։ Միևնույն ժամանակ, ի լրումն Բագարանի ծրագրին Ucom ընկերության հովանավորությամբ, DHL ընկերությունը կհոգա մնացյալ 20 ծրագրերի իրականացման ֆինանսավորումը՝ առաջնորդվելով զբաղվածության խթանման նախաձեռնությամբ, որն էլ իրականացվում է  «Կրթություն բոլորի համար» համաշխարհային ցանցի հետ համագործակցությամբ։

Թվարկվածներից և որևէ մեկը չէր լինի, եթե չլիներ կորոնավիրուսի համավարակը։

Երբեմն ճգնաժամը բերում է նորարարություններ։ Սա հենց «Դասավանդի’ր, Հայաստան»-ի համար է ասված։ Ողջ կազմակերպությունով մեկ տանը փակված լինելը ստիպեց մեզ լուծել թվային մեկուսացման հարցը։ Մենք այլևս անկարող էինք անտեսել մեր աշակերտների առջև ծառացած՝ տեխնոլոգիական հասանելիության առումով անհավասար պայմանները։ Դեռ ավելին, մենք ստիպված էինք վերագնահատել կրթության վերաբերյալ մեր ընդունած փիլիսոփայությունը։ Կրթական ցուցումների վերաբերյալ ավանդական մոտեցումները միայն ստատուս քվոյի կհանգեցնեին, իսկ COVID-19 համավարակը ցույց տվեց, թե ստատուս քվոն որքան վտանգավոր կարող է լինել։

Փոփոխությունների հենքով ուսումնառությունն է մեր պատասխանը այս հանելուկին։ Մեկ ամսվա ընթացքում մենք կտրուկ վերափոխեցինք մեր ուսուցիչների վերապատրաստման ծրագիրը և մշակեցինք տեսամոդուլների մի համապարփակ շարք՝ համադրելով դրանք առցանց մենթորության հետ։ Համակցելով պետական կրթական ծրագրի մի շարք բաղադրիչներ՝ մենք նաև մշակեցինք կրթական ծրագրի մի տարբերակ, որը կխթանի աշակերտների շրջանում նաեւ ակադեմիական առաջընթացը։ 

Այժմ կարող ենք ասել, որ մեր պնդումը ճիշտ էր։ Եթե դու աշակերտներին առաջնորդելու հարթակ ես տալիս, նրանց՝ փոփոխության հասնելու ու սովորելու ցանկությունը կդառնա չսպառվող ուժ։ Մեր աշակերտները ոչ միայն ստեղծեցին նորարար ծրագրային առաջարկներ ու ոգեշնչող տեսաներկայացումներ, այլև մենք ականատես եղանք անդադար ընդլայնվող սովորելու գործընթացին։

Եթե գնահատենք «Դասավանդի’ր, Հայաստան»-ի Աշակերտների նախաձեռնողականության գնահատման համակարգի հինգ բալանոց սանդղակով, ապա մեր աշակերտները գրեթե մեկ ամբողջական մակարդակով աճել են։ Երբ խոսքը գնում է առաջնորդության եւ սեփական կարողությունների վերաբերյալ աշակերտների ընկալումների մասին, ապա մենք արձանագրում ենք «ինքնակառավարման» 7,5% աճ, մինչդեռ մեր տարրական դասարանների աշակերտները արձանագրել են սոցիալական իրազեկման 20% թռիչքային աճ։ Ամենից ցնցողը եղել են ակադեմիական արդյունքները։ Հետազոտությունները ցույց են տվել, որ ծրագրի վրա հիմնված ուսումնառությունը խորացնում է բովանդակային գիտելիքը, և մեր ճամբարի արդյունքները հաստատում են դա։ Բոլոր դասարաններում և բոլոր առարկաների ուսումնառության մեջ մեր աշակերտները միջինում գրանցել են 76% հաջողություն, որտեղ հարցերի 82%-ը միտված էին ստուգելու անցած գիտելիքը։ Երբ խոսքը գնում է քննադատական մտածողության մասին, ապա հարկ է նշել, որ արձանագրել ենք 20% ընդհանուր և 30% կտրուկ աճ մեր կողմից անցկացվող սոցիալական հետազոտությունների դասերին։

Հաշվի առնելով այն, թե մեր ուսուցիչներն ինչպիսի ծավալի աշխատանք կատարեցին երեք շաբաթանոց ճամբարի ընթացքում, մեզ ոգեւորված ենք տեսնել մեկ ակադեմիական տարվա կտրվածքով աշակերտների հետ տարված նրանց աշխատանքի արդյունքները։ 

«Դեռեւս փետրվարին «Դասավանդի’ր, Հայաստան»-ը ի մի բերեց իր «Քոչարի»-ի մշակման աշխատանքները։ Որպես թիմ, մենք հակված էինք վերամշակել մեր ծրագիրը՝ ներառելով աշակերտների կողմից իրականացվելիք համայնքային ներազդեցություն ծրագրերի տարրը։ Այդ ժամանակ անտեղյակ էինք գալիք անորոշությանը, որը բերելու էր COVID-19-ը։ Անորոշությունը մեզ ստիպեց էլ ավելի արագ գործել։ Անշու’շտ, համաճարակի սկսվելուց ի վեր աշխարհը մեծ ճնշման տակ է։ Շատ առումներով մեր համակարգերն ու կառուցվածքները տուժել են։Այնուամենայնիվ, չնայած ճնշմանը՝ մեր աշակերտները կարևոր դաս սովորեցրին՝ նրանք ունեն աշխարհը փոխելու անսահման ներուժ»։

---

At the end of our Virtual Student Leadership Camp, we asked our Teacher-Leaders for reflections. Here is what three of them had to say...

Mariam Olkinyan

What would you do if you had a magic wand? 

I posed this question to my students a few weeks ago and received this answer: “I would make our village blossom! I would erase all conflicts between nations, strengthen our country, and find parents for orphans. I would use the wand to do good in the world.”

My goal as a Teacher-Leader is to show students that all that they wish to do with a wand can be done without one! I want to show them that by working towards a goal with small steps, they can make the improbable POSSIBLE!

Nairi Lagisian

I was on a call with a student one day and we were talking about where each of us were at that moment. I was in Beirut, Lebanon and she was in Tzovazard Village. I mentioned how much I missed Armenia and she responded with, “Let me bring you outside to show you the view of Lake Sevan from my house!” It was such a thoughtful gesture that I could not turn her down!

Tamara  Vanesyan

Seeing the passion that my students have makes me more passionate! Even through a computer screen, it’s impossible not to notice their excitement, smiles, and anticipation for the Student Leadership Camp. I felt how motivated they were and how interesting the idea of camp is for them. 

They constantly asked, “Miss Tamara, we’re not going to talk anymore today?” I’m inspired by the fact that they have developed their knowledge over the past 15 days and I am incredibly proud of the skills they have acquired. These skills will be useful for them in the future. I have enjoyed this time with my students and helping them create and implement big ideas.  I cannot wait to see how these projects develop once the Community Impact Microgrants have been given!

---

---

Մարիամ Օլքինյան

«Երեխեքին հարց էի տվել, որ եթե ունենայիք կախարդական փայտիկ, ինչպե՞ս այն կօգտագործեիք: Ու ստացա այս պատասխանները ՝ մեր գյուղը կդարձների արկածային, կվերացնեի տարբեր երկրների միջև եղած թշնամանքը, ինչպես նաև կհզորացնեի մեր երկիրը, բոլոր մանկատան երեխաները կգտնեին իրենց ծնողներին, կօգտագործեի բարի գործի համար: Իսկ ինչ, եթե այս երեխաներին ասենք, որ այն ամենն ինչ իրենք կանեին կախարդական փայտիկի առկայության դեպքում հնարավոր է անել առանց այդ փայտիկի, ինչ եթե նրանց ցույց տանք անհավանականի հավանականությունը: Ասենք, որ հենց դու կարող ես անել դա փոքր քայլերով ու փոքր նպատակներով:

Ես շատ կուզեմ իրենց մեջ արթնացնեմ հավատը այն բանի, որ եթե երազում ես, այդ երազանքդ կարող է դառնալ իրականություն հենց քո շնորհիվ»:

Նայիրի Լագիսեան

«Աշակերտների հետ զանգերից մեկի ժամանակ խոսում էինք այն մասին, թե որտեղ է գտնվում յուրաքանչյուրս այս պահին։ Ես Բեյրութում էի, իսկ նրանք` Ծովազարդ գյուղում։ Եվ հանկարծ աշակերտներից մեկը ասաց. «Թույլ տվեք ձեզ դուրս բերել ՝ ցույց տալու համար լիճը՝ Սևանը իմ տնից», և ես չէի պատրաստվում ասել «ոչ », քանի որ դա նրա կողմից դա շատ գեղեցիկ և մտածված քայլ էր, քանի որ ես ասել էի, թե որքան եմ կարոտում Հայաստանը»:

Թամարա Վանեսյան

«Հետաքրքիր է, բայց ինձ հենց երեխաների ոգևորությունն է ոգևորում։Անհնար է, թեկուզ էկրանից այն կողմ, չնկատել նրանց ոգևորվածությունը, ժպիտները, անհամբերությունն ու սպասումը ճամբարի սկսվելու հետ կապված։ Զգում եմ, թե ինչքան մոտիվացված են և ինչքան հետաքրքիր է նրանց համար ճամբարի գաղափարը։ Իրենց անընդհատ հարցերը, հետաքրքրվածությունը. <<Ընկ․ Թամարա իսկ այսօր էլ չե՞նք խոսելու, վե՞րջ>>։ 

Ոգևովում եմ այն մտքից, որ իրոք 15 օրվա ընթացքում զարգացրել են իրենց գիտելիքները ու հպարտանալու են իրենց անցած ճանապարհով, որովհետև այն հմտությունները, որ ձեռք են բերել ճամբարի ընթացքում, իրենց միշտ պետք են գալու։ Ամենաշատը սպասում եմ այն ճանապարհին, որ երեխաների հետ միասին պիտի անցնենք դեպի մեր ՄԵԾ ԳԱՂԱՓԱՐ ՈՒ ԴՐԱ ԻՐԱԳՈՐԾՈՒՄ։ Սպասում եմ նաև նրանց հետ առավել մոտիկից ծանոթանալուն։ Վստահ եմ ինձ նրանց հետ հետաքրքիր ու արդյունավետ օրեր են սպասվում»։

---

Երբ աշակերտների հետ նոր էինք ծանոթանում, հարցրին՝ ինչ դրական ազդեցություն ունի կարանտինը, ասեցի, որ մեզ  յուրահատուկ հնարավորություն է տրված մեկ կոճակ սեղմելով՝  Երեւան-Լոռի տարածությունը կրճատել եւ իրար առաջ նստել։

Այսօր աշակերտների Առաջնորդության ճամբարի ավարտին մնացել է 6 օր, հիշեցնում եմ աշակերտներին ու տեսնում եմ՝ մտամոլոր են։ Հարցնում եմ՝ ինչ եք մտածում։ Մեկն ասում է.  չհասկացանք՝ ինչպես անցան 2 շաբաթները, մյուսն էլ  հավելում է. ամենահավես շրջանները շատ արագ են անցնում։ Անսահմանափակ ռեսուրսներից ենք օգտվում, ինքներս մեզ ենք ճանաչում, մեր համայնքից այնքան բան իմացանք, սովորում ենք զգալ, համակարգչի առաջ նստած ճամփորդում ենք, ամեն օր մի նոր բան ենք իմանում,  սովորում ենք՝ ինչպես կարող ենք օգտակար լինել մյուսների համար.  մեկը մյուսին հերթ  չտալով արտահայտվում են ու լայն ժպտում։ Երբ ինչ-որ բան սիրով ես անում, ո՛չ կարանտինը, ո՛չ արտակարգ իրավիճակը չի կարող խանգարել, մեր դասերի ընթացքում սերը կա, մեր ամբողջ կյանքում կհիշենք այս շրջանը՝ ամփոփում է Սոնան։

Անին էլ հավելում է. մինչեւ ճամբարի սկիզբը ես գիտեի, որ այս գյուղն իմ ծննդավայրն է, գիտեի, որ այստեղ եմ ծնվել եւ իհարկե սիրում էի, բայց հիմա, երբ հետ եմ նայում, հասկանում եմ, որ իմ գյուղն ավելի շատ եմ սիրում, չգիտեմ... երեւի ճամբարն ինձ սովորեցրեց գնահատել այն, ինչ ունեմ, վերարժեւորեցինք մեր գյուղը։ Հիմա, երբ արդեն ուսումնասիրություն ենք անկացրել, հետազոտել ենք, հասկանում եմ, որ շատ-շատ եմ սիրում Լեռնահովիտը։ Ճամբարի ընթացքում շատ եմ մտածել, որ մեր գյուղն անսահման մեծ ներուժն ունի ու հիմա մենք հենց դրան ենք նպաստում, հիմա մենք մեր գյուղի առաջընթացն ենք ապահովում։

Լիլիթն էլ ավելացրեց. երբ պառկում եմ քնելու, մտածում եմ՝ տեսնես՝ երբ կգաք մեր գյուղ, երբ ձեզ կտեսնենք։ Նույնիսկ երազումս եմ մեր հանդիպումները տեսնում։ Գեւորգն էլ հավելում է, որ նախագծի քայլերը ներկայացնող պատկերն էր

երազում տեսել։ Ու ասում է, որ մինչեւ ճամբարն էլ շատ մտքեր ուներ, բայց չգիտեր՝ ինչպես բոլոր մտքերն իրականություն դարձներ, հիմա արդեն գիտի՝ ինչպես է միտքը դառնում գործ։

---

---

When we first met our students, they asked me what positive effects of quarantine have been. I said that we’ve been given a unique situation to cut the space between Yerevan and Lori and sit in front of each other with just the click of a button. 

I remind the students that there are only 3 days left in our Virtual Student Leadership Camp and I see them in deep thought. I ask them what they’re thinking about. One says, “I don’t understand how these 2 weeks have gone”.

Another adds, “The most enjoyable times always go quickly. We’re using unlimited resources, learning more about ourselves, about our regions. We’re learning to feel, to travel while sitting in front of our computers. Every day we’re learning something new. We’re learning how to be helpful to others.” 

They’re expressing themselves while talking over one another and smiling. 

Student Sona says, “When you do something with love, nothing can ruin that-- not the quarantine, not these circumstances. There is love in our classes and we’ll remember this time for the rest of our lives.”

Student Ani said, “Until the start of the Camp, I knew that the village is where I was born. I knew that I was born here and of course I liked it, but now, looking back, I understand that I love my village even more. I don’t know. Maybe the Camp taught me to appreciate what I have and re-evaluate my village. Now, we’ve studied, researched, and I understand that I really love Lernahovid. During Camp I’ve thought a lot about how our village has infinite potential and we have to channel that and ensure that our village is progressing.” 

Another student, Lilit, added, “When I lie down to sleep, I think about when you’ll come to visit our village and see us. Even in my dreams I think about us meeting.”

Gevork also added that “In my dreams I see the different steps of these projects”, and he says, “before Camp I have had many ideas, but I did not know how to make them a reality. Now, I know how to make my ideas into work!”

---

“WE NEED TO PROMOTE AN EDUCATION MODEL THAT LIGHTS A FIRE WITHIN THE HEART OF EVERY STUDENT SO THAT THEY CAN SPARK INNOVATION IN ALL CORNERS OF THE NATION.”

RUIZ CLARK • Interim CEO at Teach For Armenia

---

Our communities are not problems to be solved. Rather, at Teach For Armenia, we believe that they are full of infinite possibilities,* and our students have the power to unlock that potential. 

In order to unlock that potential, it is important that we provide our students the space to lead. By promoting civic responsibility, local ingenuity, and global connectivity in the classroom, we aim to cultivate Student-Leaders who will transform the nation.

At present, over half of Armenia’s population now lives in or around Yerevan, and much of the nation’s wealth is concentrated within a few square kilometers of the capital’s city center. That is a problem. Across the nation, villages are dwindling. While talent exists within each and every pocket of the nation, opportunity does not. As an organization that is committed to ending educational inequity, Teach For Armenia sees the rural-urban divide as a part of the problem that it aims to solve.

Story after story, we hear a similar tale being told in communities across Armenia. Young men leave their homes for work abroad, toiling through hard labor in neighboring countries. Their similarly young wives often stay behind to care for children in regions that offer few means for economic activity, especially for women who may not have access to vocational or tertiary education. For this reason, many young Armenians are relocating to Yerevan.

In other countries, including my own, urbanization may not be regarded as an existential threat. The flow of rural populations to metropoles is a trend that can be seen across the world. Some may question: Why is this such an issue? In Armenia, this problem has historical significance.

It was only one hundred years ago that genocidal atrocities occurred west of Mount Ararat’s twin peaks. To the east, Armenia has been engaged in protracted conflict with Azerbaijan. As a foreigner with no ties to Armenia, I can see why it is important for all corners of this beautiful country to thrive. At one point in history, bordering nations attempted to erase Armenia from the map. Armenia’s longevity hinges on its ability to ensure that the entire nation succeeds, not just one region.

That is why Teach For Armenia promotes Change-Based Learning. We need to promote an education model that lights a fire within the heart of every student so that they can spark innovation in all corners of the nation.

What is Change-Based Learning? Change-Based Learning is a form of project-based learning, inspired by Apple’s Challenge-Based Learning. It is Teach For Armenia’s unique approach to teaching. In response to COVID-19, we completely redesigned our intensive teacher training program around this approach. This summer, we will be organizing a Virtual Student Leadership Camp for 300 students, leveraging Change-Based Learning in conjunction with our campaign to end the digital divide. All of this was launched in response to the call of action announced by the Ministry of Education, Science, Culture, and Sports upon nation-wide school closures that took place in early March.

Through the Virtual Student Leadership Camp, our newest Teacher-Leaders will guide small groups of students through the process of examining “big ideas” (stemming from topics selected from the national syllabus). From there, students will conduct their own research, deepening their understanding of the material presented by their teacher, textbooks, and online resources. Ultimately, the students will be asked to design project proposals for initiatives that they can launch in their own communities in order to spark civic responsibility, local ingenuity, and global connectivity. By the end of the camp, each group of students will develop proposed timelines, suggested budgets, and create video pitches. Using a Student Voice Rubric as well as a Student Leadership Self-Inventory, Teach For Armenia will measure the extent to which the students have grown over the summer. From there, we will choose a select number of projects to receive funding through our Community Impact Microgrants, so that they can implement their innovative projects during the school year.

Our aim is to create a movement of Student-Leaders who think creatively in order to generate opportunity within their respective communities. Currently, Teach For Armenia places over 110 Teacher-Leaders in more than 100 communities, reaching nearly 10% of all public schools in Armenia and Artsakh. By 2025, our aim is to reach a quarter of all students in rural communities. At that point, we will cultivate more than 40,000 Student-Leaders every year. With the support of our Teacher-Leaders and Alumni Ambassadors, our Student-Leaders will generate an unstoppable wave of change, creating hundreds and thousands of bright spots across Armenia and Artsakh. 

As such, here is our promise to a child born into one of our communities today: By the time you are 25 years old, the nation will be transformed because of you. You will be equipped to innovate locally by thinking globally. Your commitment to civic responsibility will lead to a more equitable society. The pride that you have for your community will spark local ingenuity. The Armenia that you will know as an adult will be radically different from the Armenia that we know today, because of your leadership, and the leadership of your peers, parents, teachers, and mentors. That is Our 2050 Promise.

*In Peter Block's “Community: The Structure of Belonging” (2008), he writes: "We are a community of possibilities, not a community of problems."

---

ԿՐԹՈՒԹՅԱՆ ԱՊԱԳԱՆ ՓՈՓՈԽՈՒԹՅԱՆ ՀԵՆՔՈՎ ՈՒՍՈՒՄՆԱՌՈՒԹՅՈՒՆՆ Է

---

«ՄԵՆՔ ՊԵՏՔ Է ՆՊԱՍՏԵՆՔ ԱՅՆՍՊԻՍԻ ԿՐԹԱԿԱՆ ՄՈԴԵԼԻ ԶԱՐԳԱՑՄԱՆԸ, ՈՐՆ ԱՄԵՆ ՍՈՎՈՐՈՂԻ ՍՐՏՈՒՄ ԿՐԱԿ Է ՎԱՌՈՒՄ ՈՒ ՕԳՆՈՒՄ, ՈՐ ՆԱ ՆՈՐԱՐԱՐՈՒԹՅԱՆ ԿԱՅԾԸ ՍՓՌԻ ՈՂՋ ԵՐԿՐՈՎ ՄԵԿ։»

ՌՈՒԻԶ ՔԼԱՐՔ • «Դասավանդի’ր, Հայաստան»-ի Գործադիր Տնօրենի Ժամանակավոր պաշտոնակատար

---

Մեր համայնքները ամենևին էլ լուծումներ պահանջող պրոբլեմների աղբյուրներ չեն։ Մեր՝ «Դասավանդի’ր, Հայաստան»-ի թիմի համոզմունքն է, որ համայնքները անսահման հնարավորություններով լի են, իսկ մեր սովորողներն ունեն այդ հնարավորությունների բացահայտելու ողջ ներուժը։

Ահա այդ ներուժի բացահայտման ճանապարհին է, որ անհրաժեշտ է մեր աշակերտներին տալ առաջնորդելու հնարավորություն ու դեր։

Խթանելով քաղաքացիական պատասխանատվությունը, համայնքային նորարարությունը և գլոբալ կապերը՝ մենք ձգտում ենք դաստիարակել այնպիսի առաջնորդ աշակերտներ, ովքեր հիմնարար փոփոխություններ կբերեն երկրում։

Այսօր Հայաստանի բնակչության ավելի քան կեսը ապրում է Երևան քաղաքում կամ նրա հարակից տարածքներում, իսկ ազգի հարստության մեծ մասը կենտրոնացած է մայրաքաղաքի մի քանի քառակուսի կիլոմետրի վրա։ Սա խնդիր է, քանզի երկրի գյուղերը դատարկվում են։ Եթե հմտություններ, գիտելիք ու ներուժ կա ամենուր, ապա հնարավորություններն ամենուր հասանելի չեն, ցավոք։ «Դասավանդի՛ր ,Հայաստան»-ի  նպատակն է  վերացնել գյուղի ու քաղաքի միջև առկա կրթության հնարավորությունների անհավասարությունը` որպես իր համար լուծման ենթակա խնդրի մի մաս։

Ողջ Հայաստանում, համայնքից համայնք մեզ պատմում են գրեթե նույն պատմությունները։ Երիտասարդ տղամարդիկ մեկնում են արտագնա աշխատանքի՝ հարևան երկրներում կատարելով ծանր աշխատանք։ Նրանց երիտասարդ կանայք հաճախ մնում են տանը, միայնակ խնամում և մեծացնում իրենց երեխաներին։ Նրանք շարունակում են ապրել տնտեսական զարգացման համար սակավ հնարավորություններով համայնքներում, որն էլ հատկապես խնդրահարույց է այն կանանց համար, ում հասանելի չէ միջին մասնագիտական կամ բարձրագույն կրթությունը։ Ահա թե ինչու են բազմաթիվ երիտասարդներ տեղափոխվում Երևան։ 

Այլ երկրներում, ներառյալ իմ երկիրը, ուրբանիզացիան չի դիտարկվում որպես գոյությանը սպառնալիք։ Գյուղական բնակչության հոսքը դեպի մեծ քաղաքներ այսօր դարձել է համաշխարհային միտում։ Ոմանք գուցե հարցնեն. «Ինչու՞ է այն  այսքան լուրջ խնդիր համարվում»։ Հայաստանում այս խնդիրը ունի պատմական նշանակություն։

Ընդամենը հարյուր տարի առաջ Արարատ լեռան արևմուտքում տեղի ունեցավ դաժան ցեղասպանություն, իսկ Հայաստանի արևելյան հատվածում հայերը շարունակում էին ներքաշված մնալ Ադրբեջանի հետ ձգձգվող հակամարտության մեջ։ Որպես Հայաստանի հետ որևէ կապ չունեցող օտարերկրացի, ես հասկանում եմ, թե ինչու է այս գեղեցիկ երկրի յուրաքանչյուր անկյան բարգավաճումն այդքան կարևոր։  Պատմության մեջ ինչ-որ մի պահի, Հայաստանի հարևան պետությունները ցանկացել են ջնջել Հայաստանը քարտեզից։ Մինչդեռ Հայաստանի երկարակեցության հիմնաքարը ոչ թե միայն նրա մի շրջանի, այլ  ողջ հայ ժողովրդի  հաջողելու կարողության մեջ է։ 

Ահա թե ինչու է «Դասավանդի՛ր, Հայաստան»-ը խրախուսում Փոփոխության Հենքով Ուսումնառության մոդելը։ Մենք պետք է նպաստենք այնպիսի կրթական մոդելի զարգացմանը, որն ամեն սովորողի սրտում կրակ է վառում ու օգնում, որ նա նորարարության կայծը սփռի ողջ երկրով մեկ։

Ի՞նչ է Փոփոխության Հենքով Ուսումնառությունը։ Այն նախագծերի իրականացման միջոցով ուսանելու ձև է, որի ստեղծման հիմք է դարձել «Էփլ»-ի Մարտահրավերների Հենքով Ուսումնառության մոդելը։ «Դասավանդի’ր, Հայաստան»-ը որդեգրել է Փոփոխության Հենքով Ուսումնառությունը՝ որպես դասավանդման և ուսումնառության մոտեցում։ Արձագանքելով COVID-19 համավարակին՝ մենք ամբողջովին վերափոխել ու այս մոտեցմանն ենք հարմարեցրել ուսուցիչների վերապատրաստման մեր ինտենսիվ ծրագիրը։  Այս ամռանը կազմակերպելու ենք Աշակերտների Առաջնորդության Վիրտուալ Ճամբար 300 աշակերտների համար՝ օգտագործելով Փոփոխության Հենքով Ուսումնառության մոդելի բաղադրիչներն ու համակցելով դրանք մեր թվային մեկուսացման վերացմանն ուղղված արշավի հետ։ Այս միջոցառումները մեկնարկվել են ՀՀ կրթության, գիտության, մշակույթի և սպորտի նախարարության կողմից մարտի սկզբին բոլոր դպրոցների փակման հայտարարության հրապարակումից հետո։ 

Առաջնորդության Վիրտուալ Ճամբարի ընթացքում մեր ամենանորեկ Ուսուցիչ-առաջնորդները  կաշխատեն աշակերտների փոքր խմբերի հետ՝ ուղղորդելով նրանց ուսումնասիրել «մեծ գաղափարներ» (ընտրված պետական կրթական ծրագրի՝ չափորոշչով հաստատված թեմաներից)։ Այնուհետև աշակերտները կիրականացնեն սեփական հետազոտական աշխատանքները՝ առավելը խորը ըմբռնելով ուսուցչի ներկայացրած, դասագրքի և առցանց նյութերի ողջ բովանդակությունը։ Աշխատանքի վերջին փուլում աշակերտներին կհանձնարարվի մշակել ծրագրեր այնպիսի նախաձեռնությունների համար, որոնք իրենց իսկ համայնքներում կարող են խթանել քաղաքացիական պատասխանատվությունը, նորարարությունն ու գլոբալ կապերը։ Ճամբարի ավարտին, աշակերտների յուրաքանչյուր խումբ կմշակի ծրագրի ժամանակացույց, բյուջե և նախաձեռնության մասին պատմող տեսանյութ։ «Դասավանդի’ր, Հայաստան»-ը կգնահատի աշակերտների մասնագիտական աճը ամառվա ընթացքում՝ օգտվելով Աշակերտական Ձայնի հաղորդաշարից և Աշակերտների Առաջնորդության ինքնագնահատման գործիքից։ Այդ գնահատումից հետո մի շարք ծրագրեր կընտրվեն ու կֆինանսավորվեն մեր՝ Համայնքում ազդեցության փոքր դրամաշնորհների միջոցով, որպեսզի աշակերտներն իրականացնեն իրենց նորարար ծրագրերը ուսումնական տարվա ընթացքում։

Մեր նպատակն է հիմնել ստեղծագործ մտքի տեր առաջնորդ աշակերտների շարժում, ովքեր սեփական համայնքներում հնարավորությունների նոր ալիք կստեղծեն։ Ներկայումս, «Դասավանդի՛ր, Հայաստան»-ը ավելի քան 110 Ուսուցիչ-առաջնորդ  է ուղեգրում 100-ից ավելի համայնքներ՝ աշխատելով Հայաստանի ու Արցախի հանրակրթական դպրոցների մոտ 10 տոկոսում։ Մինչև 2025 թվականը, մենք նպատակ ունենք աշխատել բոլոր գյուղական համայնքների աշակերտների մեկ քառորդի հետ։ Այդ ժամանակ մենք արդեն կկարողանանք ամեն տարի կրթել ավելի քան 40,000 առաջնորդ աշակերտների։ Առաջնորդ աշակերտները, մեր Ուսուցիչ-առաջնորդների ու շրջանավարտ դեսպանների աջակցությամբ, կնախաձեռնեն փոփոխությունների անդիմադրելի ալիք՝ ստեղծելով հարյուր-հազարավոր պայծառ հենման կետեր Հայաստանով ու Արցախով մեկ։

Ահա այսպիսին է այսօր մեր խոստումը մեր համայնքներում ծնված երեխային․ երբ դու դառնաս 25 տարեկան, երկիրը վերափոխված կլինի՝ քո շնորհիվ։ Դու զինված կլինես այն ամենով, ինչ կօգնի քեզ գլոբալ մտածելակերպով հասնել նորարարության համայնքում։ Քո հանձնառությունը՝ լինել պատասխանատու քաղաքացի, կօգնի ստեղծել ավելի արդար հասարակություն։ Համայնքիդ հանդեպ տածած քո հպարտությունը զարկ կտա համայնքային նորարարությանը։ Չափահաս տարիքում քո ճանաչելիք Հայաստանը կտրուկ կտարբերվի այն Հայաստանից, որ կա այսօր։ Այն կտարբերվի քո, քո հասակակիցների, ծնողների, ուսուցիչների ու մենթորների լիդերության շնորհիվ։ Սա է Մեր 2050-ի Խոստումը։

* Պիտեր Բլոքը իր՝ «ՀԱՄԱՅՔԸ. ՊԱՏԿԱՆԵԼԻՈՒԹՅԱՆ ԿԱՌՈՒՑՎԱՑՔԸ» գրքում (2008) , գրում է ,« Մենք հնարավորությունների համայնք ենք, ոչ թե խնդիրների համայնք»։